Αποποίηση-αποδοχή κληρονομιάς: Όσα πρέπει να γνωρίζετε

Ποια μορφή μπορεί να έχει η αποδοχή της κληρονομίας;

Η αποδοχή της κληρονομίας μπορεί να είναι ρητή ή σιωπηρή.
Ρητή αποδοχή κληρονομιάς έχουμε συνήθως όταν αυτή γίνεται με σκοπό τη μεταγραφή της στο αρμόδιο υποθηκοφυλακείο, ώστε να αποκτηθεί η κυριότητα επί ακινήτου της κληρονομιάς. Στην περίπτωση αυτή συντάσσεται συμβολαιογραφικό έγγραφο ( πράξη αποδοχής ).

Σιωπηρή αποδοχή κληρονομιάς έχουμε όταν η θέληση του προσωρινού κληρονόμου να γίνει οριστικός συνάγεται από τις πράξεις ή τις παραλείψεις του. Τέτοιες πράξεις που εξωτερικεύουν τη θέληση αυτή είναι λόγου χάρη η αίτηση για έκδοση κληρονομητηρίου που αναγράφει τον αιτούντα ως κληρονόμο, η άσκηση διεκδικητικής αγωγής για πράγμα της κληρονομίας που έλαβε τρίτος, η υποβολή δήλωσης φόρου κληρονομιάς, η χρησιμοποίηση πράγματος της κληρονομιάς σαν δικό του πράγμα και άλλες.

Εκτός όμως και από τις ανωτέρω δύο περιπτώσεις, ο νόμος συνάγει αποδοχή της κληρονομιάς και από την παρέλευση άπρακτης της προθεσμίας για αποποίηση, πρόκειται δηλαδή για πλασματική αποδοχή κληρονομιάς. Ειδικότερα, εάν ο προσωρινός κληρονόμος δεν αποποιηθεί εγκαίρως την κληρονομιά, ήτοι εντός τεσσάρων μηνών από τότε που έμαθε ότι κατέστη κληρονόμος και το λόγο για τον οποίο κατέστη κληρονόμος, τεκμαίρεται ότι την αποδέχθηκε. 

Ακόμη και αν η προθεσμία για την αποποίηση της κληρονομιάς παρήλθε άπρακτη από τον κληρονόμο από αμέλεια, αυτός αποκτά την ιδιότητα του οριστικού κληρονόμου παρά τη θέλησή του και η κατάσταση αυτή είναι αμετάκλητη. 

Κατά συνέπεια βαρύνεται αυτός και με την προσωπική του περιουσία για τα χρέη της κληρονομιάς και καμία δυνατότητα δεν έχει πλέον να περιορίσει την ευθύνη του μέχρι το ενεργητικό της (συνολική αξία της κληρονομιάς).

Μπορώ να κληρονομήσω χωρίς να συνταχθεί και να μεταγραφεί συμβολαιογραφική πράξη;

Η ιδιότητα του κληρονόμου, προσωρινού ή οριστικού, δεν πρέπει να συγχέεται με την απόκτηση της κυριότητας σε πράγματα της κληρονομιάς. Ειδικά για την απόκτηση της κυριότητας σε ακίνητα της κληρονομιάς, απαραίτητη είναι η σύνταξη συμβολαιογραφικού εγγράφου όπου αναφέρονται αυτά και η μεταγραφή του στο οικείο Υποθηκοφυλακείο. 

Εάν δεν γίνει αυτό, τότε θεωρείστε κληρονόμος μεν, όμως χωρίς να έχετε κυριότητα στα ακίνητα. Αυτό πρακτικά σημαίνει για παράδειγμα ότι δεν θα μπορείτε να τα εκμισθώνετε (νοικιάζετε) σε τρίτους νόμιμα, εφόσον δεν θα τα έχετε δηλωμένα στην Δ.Ο.Υ. ή ότι δεν θα μπορείτε να τα πουλήσετε εφόσον δεν θα έχουν περιέλθει στην κυριότητά σας.

Υπάρχει προθεσμία για τη ρητή αποδοχή της κληρονομιάς με συμβολαιογραφικό έγγραφο;

Νομικά δεν τίθεται προθεσμία για την αποδοχή της κληρονομιάς με συμβολαιογραφικό έγγραφο και μεταγραφή του στο οικείο υποθηκοφυλακείο, η οποία μπορεί να γίνει οποτεδήποτε. 

Όμως φορολογικά τίθεται εξάμηνη προθεσμία για την αποδοχή της κληρονομιάς με την υποβολή βέβαια δήλωσης στην αρμόδια Δ.Ο.Υ., η οποία ξεκινάει α) όταν υπάρχει διαθήκη, από τότε που αυτή δημοσιεύθηκε στα βιβλία του αρμόδιου Πρωτοδικείου και β) όταν δεν υπάρχει διαθήκη, από τότε που επήλθε ο θάνατος του κληρονομούμενου και αποκτήθηκε η ιδιότητα του προσωρινού κληρονόμου. 

Εάν παρέλθει η εν λόγω εξάμηνη προθεσμία άπρακτη, δεν υπάρχει κίνδυνος απώλειας του δικαιώματος στα πράγματα της κληρονομιάς, όμως για κάθε μήνα που δεν γίνεται η αποδοχή επιβάλλεται ένα μικρό πρόστιμο πρόστιμο από τη Δ.Ο.Υ., το οποίο καταβάλλεται όταν και αν προβείτε στη υποβολή δήλωσης στη Δ.Ο.Υ. για σύνταξη συμβολαιογραφικής πράξης αποδοχής κληρονομιάς.
Χρωστάω παντού. Μπορώ να εκμεταλλεύομαι την κληρονομιά χωρίς όμως να την αποδεχθώ, ώστε να μην μπορούν οι δανειστές μου να βρουν ότι έχω περιουσία και μου την κατάσχουν;

Όπως προαναφέρθηκε, η ιδιότητα του κληρονόμου δεν πρέπει να ταυτίζεται με την κυριότητα στα πράγματα της κληρονομιάς. 

Εάν δεν αποδεχθείτε τα ακίνητα της κληρονομιάς με συμβολαιογραφικό έγγραφο που θα μεταγραφεί στο οικείο Υποθηκοφυλακείο, δεν θα αποκτήσετε κυριότητα σε αυτά. 

Κατ’ επέκταση, αν κάποια στιγμή εκμισθώσετε λόγου χάρη κάποιο ακίνητο της κληρονομιάς, χωρίς να το έχετε αποδεχθεί και νομικά-φορολογικά, εκτός από τα μισθώματα, θα αποκτήσετε και προβλήματα με την εφορία.

Επιπλέον, η μη αποδοχή της κληρονομιάς με συμβολαιογραφικό έγγραφο, δεν σας προστατεύει από τους δανειστές σας, παρά μόνο προσωρινά ενδεχομένως, διότι, εάν κάποιος δανειστής σας έχει πληροφορίες ότι γίνατε με οποιοδήποτε τρόπο κληρονόμος, του δίνει τη δυνατότητα ο νόμος να προβεί αυτός στην αποδοχή της κληρονομιάς για λογαριασμό σας και ακολούθως να σας κατάσχει τα ακίνητα της κληρονομιάς. 

Ειδικότερα, ο δανειστής μπορεί να ζητήσει από το αρμόδιο Πρωτοδικείο πιστοποιητικό μη αποποίησης κληρονομιάς, το οποίο, αφού μεταγράψει στο υποθηκοφυλακείο όπου είναι μεταγεγραμμένα τα ακίνητα, συνοδεία και άλλων εγγράφων, σας μεταβιβάζεται η κυριότητα στα ακίνητα της κληρονομιάς, χωρίς να έχετε προβεί εσείς σε οποιαδήποτε ενέργεια. 

Ακολούθως, ο δανειστής σας μπορεί να σας τα κατάσχει και να τα εκθέσει σε δημόσιο αναγκαστικό πλειστηριασμό για να ικανοποιηθεί για την απαίτησή του από εσάς από το πλειστηρίασμα που θα επιτευχθεί.

Ο κληρονομούμενος – θανών χρωστούσε παντού. Μπορώ να αποδεχθώ την κληρονομιά χωρίς να κληρονομήσω και τα χρέη του;

Η απάντηση στην ερώτηση αυτή είναι ΟΧΙ και είναι ρητή. Ο οριστικός κληρονόμος, ακόμη και αν κατέστη οριστικός με την παρέλευση άπρακτης της τετράμηνης προθεσμίας για την αποποίηση, ευθύνεται για τις οφειλές του κληρονομούμενου και με την προσωπική του περιουσία απεριόριστα, σαν να ήταν οι οφειλές και δικές του. 

Η περιουσία του κληρονομούμενου που υπήρχε κατά τη στιγμή του θανάτου του, ενώνεται με την περιουσία του κληρονόμου ώστε οι δύο περιουσίες να γίνονται και να αντιμετωπίζονται πλέον ως μία. 

Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να μην υπάρχει πλέον διάκριση ανάμεσα στα στοιχεία της κληρονομιάς και τα στοιχεία της περιουσίας του κληρονόμου, ώστε οι δανειστές του κληρονομούμενου και οι δανειστές του κληρονόμου να μπορούν να στραφούν κατά της προσωπικής περιουσίας του κληρονόμου που ενώθηκε με την κληρονομιά, για να ικανοποιήσουν τις απαιτήσεις που είχαν κατά του κληρονομούμενου – θανόντος.

Παράδειγμα: 

Η θεία από τα Κάτω Πετράλωνα αποβιώνει την 01-01-2001 αφήνοντας κληρονόμους τα δύο ανίψια της που ζουν στη Θεσσαλονίκη. Η θεία δεν άφησε διαθήκη και, επειδή δεν είχε παιδιά και με τα ανίψια της είχε να μιλήσει χρόνια, αυτά έμαθαν ότι η θεία τους πέθανε ύστερα από τρεις μήνες από το θάνατό της, την 01-04-2001, χωρίς να αφήσει διαθήκη, με αποτέλεσμα να γίνουν αυτοί προσωρινοί κληρονόμοι. Από την 01-04-2001 ξεκίνησε λοιπόν η τετράμηνη προθεσμία για την αποποίηση της κληρονομιάς. 

Τα ανίψια, αν και γνώριζαν ότι η θεία ήταν εθισμένη στον τζόγο και χρωστούσε σε τράπεζες και τοκογλύφους, εντούτοις άφησαν να παρέλθει άπρακτη η τετράμηνη προθεσμία από τότε που έμαθαν ότι έγιναν κληρονόμοι της θείας και δεν έκαναν δήλωση αποποίησης κληρονομιάς στο αρμόδιο Ειρηνοδικείο. 

Έτσι, μετά την παρέλευση του τετραμήνου έγιναν και οριστικοί κληρονόμοι. Σκέφθηκαν όμως, για να μην τους ανακαλύψουν οι δανειστές της θείας τους, να μην κάνουν δήλωση αποδοχής κληρονομιάς συμβολαιογραφικά και να εκμισθώσουν τα δύο διαμερίσματα που κληρονόμησαν από τη θεία τους «άτυπα», χωρίς δηλαδή να δηλώνουν τα μισθώματα στην εφορία και χωρίς να δίνουν αποδείξεις στους μισθωτές. 

Ένας δανειστής της θείας τους όμως, που είδε τον ένα ανιψιό να έρχεται και να εισπράττει μισθώματα από το μισθωτή, στον οποίο είχε εκμισθώσει ένα από τα ακίνητα της θείας, απευθύνεται στο δικηγόρο του, ο οποίος ύστερα από έρευνα που έκανε, τον πληροφορεί για τους δύο επιδέξιους κληρονόμους. 

Αμέσως ξεκίνησε ο δανειστής τη διαδικασία αποδοχής της κληρονομιάς για λογαριασμό των 2 ανιψιών. Μετέγραψε στο υποθηκοφυλακείο πιστοποιητικό μη αποποίησης κληρονομιάς και τα άλλα έγγραφα που απαιτούνταν και προχώρησε σε κατάσχεση των δύο ακινήτων της κληρονομιάς. 

Πράγματι, έγινε ο πλειστηριασμός των ακινήτων και ο δανειστής της θείας ικανοποιήθηκε για την απαίτησή του από αυτήν, κατά το μεγαλύτερο μέρος της. Για το υπόλοιπο όμως της απαίτησής του κατά της θείας, για το οποίο δεν ικανοποιήθηκε από τον πλειστηριασμό των δύο ως άνω ακινήτων, προχώρησε σε κατάσχεση και ενός διαμερίσματος που είχε στην κυριότητά του ο ένας των ανιψιών, πολύ πριν γίνει οριστικός κληρονόμος. 

Ο άλλος ανιψιός που θεώρησε ότι τη γλύτωσε χάρηκε, όμως προσωρινά, γιατί η τράπεζα από την οποία η θεία είχε εκταμιεύσει 3 καταναλωτικά και 2 πιστωτικές κάρτες, έκανε κατάσχεση στην εξοχική κατοικία που είχε ο δεύτερος ανιψιός και αυτός πολύ πριν γίνει κληρονόμος.

Ωραίο το παράδειγμα αλλά κουράστηκα να διαβάζω. Υπάρχει κάποιος τρόπος τελικά να κληρονομήσω χωρίς όμως να ευθύνομαι για τα χρέη της κληρονομιάς με την προσωπική μου περιουσία;

Υπάρχει τρόπος και λέγεται «Αποδοχή με το ευεργέτημα της απογραφής». Ο κληρονόμος έχει το δικαίωμα, ενός τεσσάρων μηνών από τότε που έλαβε γνώση ότι κατέστη κληρονόμος και την αιτία της κληρονομιάς, να προβεί σε αποδοχή με το ευεργέτημα της απογραφής, περιορίζοντας την ευθύνη του για τις υποχρεώσεις της κληρονομιάς μέχρι το ενεργητικό της, δηλαδή μέχρι τη συνολική αξία της κληρονομίας. 

Στην περίπτωση αυτή οι δανειστές του κληρονομούμενου – θανόντος δεν έχουν το δικαίωμα να επιδιώξουν την ικανοποίηση της απαίτησης που είχαν κατά του κληρονομούμενου στρεφόμενοι κατά της ατομικής περιουσίας του κληρονόμου, ο οποίος αποδέχθηκε με το ευεργέτημα της απογραφής. 

Η κληρονομιά, αν και περιέρχεται στην κυριότητα του κληρονόμου, είναι εντούτοις χωρισμένη από την ατομική του περιουσία και προσφέρεται για την ικανοποίηση των δανειστών για τις απαιτήσεις τους κατά του κληρονομούμενου – θανόντος.

Μπορώ δηλαδή να αποδεχθώ με το ευεργέτημα της απογραφής, χωρίς να ευθύνομαι με την προσωπική μου περιουσία για τις υποχρεώσεις της κληρονομιάς και ταυτόχρονα να μεταπωλήσω τα στοιχεία της κληρονομιάς, πριν το ψυλλιαστούν οι δανειστές και να βάλω τα χρήματα στην τσέπη;

Θα θέλατε ενδεχομένως, όμως ο νόμος που προστατεύει τους οφειλέτες, προστατεύει και τους δανειστές. Ειδικότερα, την κληρονομιά, που ο κληρονόμος αποδέχεται με το ευεργέτημα της απογραφής, διοικεί και ευθύνεται για κάθε αμέλεια και έχει υποχρέωση να λογοδοτεί στους δανειστές. 

Απαγορεύεται στον κληρονόμο να εκποιήσει ή να δωρίσει ακίνητα της κληρονομιάς που αποδέχθηκε με το ευεργέτημα της απογραφής χωρίς άδεια του δικαστηρίου. Τα ακίνητα μάλιστα, όσο το δικαστήριο δεν διατάζει διαφορετικά, εκποιούνται με πλειστηριασμό. 

Αν πάραυτα ο κληρονόμος προέβη σε εκποίηση των ακινήτων της κληρονομιάς, χωρίς τη δικαστική άδεια, η πράξη αυτή παραμένει ισχυρή, όμως ο κληρονόμος χάνει το ευεργέτημα της απογραφής και μετατρέπεται σε απλό κληρονόμο, ευθυνόμενος πλέον και με την ατομική του περιουσία τις υποχρεώσεις της κληρονομιάς. 

Συνάγεται λοιπόν εκ των ανωτέρω ότι με την αποδοχή της κληρονομιάς με το ευεργέτημα της απογραφής επιχειρείται η εξασφάλιση των δικαιωμάτων των δανειστών αλλά ταυτόχρονα και του κληρονόμου που αποδέχθηκε την κληρονομιά.

Η αποποίηση της κληρονομιάς

Αν εν τέλει θεωρείτε ότι τα χρέη του κληρονομούμενου και οι υποχρεώσεις της κληρονομιάς είναι τόσες πολλές που δεν συμφέρει να την αποδεχθείτε, αποποιηθείτε την. Αποποίηση κληρονομιάς είναι η δήλωση του προσωρινού κληρονόμου ότι δεν δέχεται την κληρονομιά, ότι δηλαδή δεν επιθυμεί να γίνει οριστικός κληρονόμος. 

Η δήλωση γίνεται στη γραμματεία του αρμόδιου Ειρηνοδικείου, ( στην περιφέρεια του οποίου δηλαδή είχε την κατοικία του ή τη διαμονή του ο κληρονομούμενος κατά το χρόνο του θανάτου του ) ενός τεσσάρων μηνών από τότε που ο κληρονόμος έλαβε γνώση της επαγωγής (ότι δηλαδή κατέστη προσωρινός κληρονόμος) και του λόγου της κληρονομιάς. Σε περίπτωση που ο κληρονομούμενος είχε την τελευταία του κατοικία στην αλλοδαπή ή που ο κληρονόμος έμαθε την επαγωγή όταν έμενε στην αλλοδαπή, η προθεσμία αυτή ανέρχεται στο ένα έτος και όχι στους τέσσερις μήνες. 

Η προθεσμία αυτή για την αποποίηση, δίνει τη δυνατότητα στον προσωρινό κληρονόμο να εξετάσει εάν συμφέρει να αποδεχθεί την κληρονομιά, ερευνώντας για τις υποχρεώσεις τις και τις οφειλές που είχε ενδεχομένως ο κληρονομούμενος – θανών προς τρίτους. 

Η αποποίηση αναφέρεται μόνο στο σύνολο της κληρονομιάς και δεν μπορεί αν περιοριστεί σε μέρος αυτής. Δηλαδή, στο ως άνω παράδειγμα, τα ανίψια δεν θα μπορούσαν να αποποιηθούν μόνο το παλαιό ακίνητο της θείας στα Κάτω Πετράλωνα, αλλά να αποδεχθούν τη μεζονέτα της στο Νέο Μαρμαρά Χαλκιδικής.

Πηγή :nomikosodigos.gr/foroline.gr