Οι πετρόχτιστοι φάροι της Ελλάδος

Μνημεία με ιδιαίτερο ενδιαφέρον, αρχιτεκτονικό και ιστορικό, είναι οι λιθόκτιστοι φάροι του ελληνικού φαρικού δικτύου. Στο σύνολό τους φτάνουν τους 120 και ορθώνονται στα πιο στρατηγικά σημεία της ακτογραμμής και των νησιών. Έχουν κατασκευαστεί σε διάστημα 100 περίπου χρόνων από το 1823 μέχρι και το 1926.

Σύμφωνα με τον Δρ. Αρχιτέκτονα Χριστόφορο Σακελλαρόπουλο(στο έξοχο βιβλίο του Γιάννη Σκουλά «ΦΑΡΟΙ, ΠΕΤΡΑ ΚΑΙ ΦΩΣ»), οι φορείς που κατασκεύασαν το φαρικό δίκτυο στην Ελλάδα ήταν αρχικά οι γαλλικές εταιρείες στο Α. Αιγαίο και οι βρετανικές στο Ιόνιο, μετά δε το 1870 το Ελληνικό Κράτος με δικές του αναθέσεις. Ανάλογα με τον αρχιτεκτονικό τύπο της κατασκευής τους οι φάροι διακρίνονται σε τετράγωνους, οκτάγωνους και κυλινδρικούς.

Οι κυλινδρικοί έχουν κατασκευαστεί σε σημεία «πανταχόθεν βαλλόμενα υπό των καιρικών συνθηκών», εκεί δηλαδή όπου απαιτείται ελάχιστη αντίσταση στους ανέμους κάθε διεύθυνσης. Οι οκτάγωνοι συνδυάζονται με την κατοικία των φαροφυλάκων στη βάση. Η κατασκευή είναι απλή και παρουσιάζει ικανοποιητική αντίσταση στους ανέμους, αφού οι ακμές του κτιρίου αντιστοιχούν στις κύριες διευθύνσεις τους.

Τέλος οι τετράγωνες κατασκευές παρατηρούνται σε μεγάλα υψόμετρα από τη θάλασσα, και σε χώρους προφυλαγμένους από τους ισχυρούς ανέμους της περιοχής. Στις πολύχρονες περιηγήσεις μας με το ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΠΑΝΟΡΑΜΑ είχαμε την εξαιρετική τύχη να γνωρίσουμε μερικές δεκάδες από τους πιο εμβληματικούς φάρους της Ελλάδας. Κάποιους τους ανακαλύψαμε μετά από αρκετή πεζοπορία, ενώ σε άλλους μάς μετέφερε πλεούμενο, με δύσκολες καιρικές συνθήκες, στις εσχατιές της ελληνικής επικράτειας. Σ΄αυτό το άρθρο έχουμε επιλέξει να σας παρουσιάσουμε τρεις φάρους, που αντιπροσωπεύουν και τους τρεις αρχιτεκτονικούς τύπους, που αναφέραμε παραπάνω.

ΦΑΡΟΣ ΛΙΘΑΡΙ ΣΚΥΡΟΥ
Είναι ο μοναδικός, από κατασκευής διώροφος φάρος. Ο πύργος του είναι κυλινδρικός, με ύψος 11 μέτρα, ενώ το εστιακό του ύψος, δηλαδή το ύψος της φωτεινής δέσμης πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, είναι 85 μ. Ο φάρος κατασκευάστηκε το 1894 και στα σπλάχνα του έζησαν και εργάστηκαν φαροφύλακες για ένα σχεδόν αιώνα.

Η πρόσβαση γινόταν είτε με πλεούμενο είτε –όταν δεν το επέτρεπαν οι καιρικές συνθήκες– με τα πόδια. Στα τέλη του 19ου αι. το μονοπάτι ξεκινούσε από την Χώρα της Σκύρου διέσχιζε την οροσειρά του Κόχυλα και κατέληγε στον Φάρο. Ήταν μια πορεία τραχιά, ολοήμερη, από την ανατολή ως τη δύση του ήλιου.

Εμείς προσεγγίσαμε το φάρο αρχικά άκοπα, με σκάφος. Μας έλειπε, ωστόσο, η εμπειρία νa ακολουθήσουμε τα χνάρια των παλιών φαροφυλάκων. Ξεκινήσαμε, λοιπόν, από την παραλία Ρένες, διασχίσαμε με αρκετά δύσβατο μονοπάτι το ΝΑ άκρο του νησιού και σε δυο σχεδόν ώρες φτάσαμε στον Φάρο. Ήταν μια συνολική εμπειρία πολύ δυνατή. Πλήρες άρθρο στο Ελληνικό Πανόραμα, τεύχος 93, 2013

ΦΑΡΟΣ ΣΑΠΙΕΝΤΖΑΣ
Είναι ένας από τους επιβλητικότερους εκπροσώπους οκταγωνικών φάρων, που δεσπόζει στο νοτιότερο σημείο της νήσου Σαπιέντζας, ανοιχτά της Μεθώνης. Είναι χτισμένος το 1885 από Άγγλους τεχνικούς, με ύψος πύργου 8 μέτρων και εστιακό ύψος 110 μέτρα.

Στην Σαπιέντζα φτάνουμε, σε λιγότερο από μια ώρα, με καΐκι απ;o τη Μεθώνη. Για να φτάσουμε ως το φάρο ξεκινάμε ανηφορικό και πετρώδες μονοπάτι από τον όρμο Πόρτο Λόγγο. Είναι μια όμορφη διαδρομή μισής περίπου ώρας, που σε κάποια σημεία περνάει ανάμεσα από σκιερό δάσος με πυκνότατους σχοίνους, φυλίκια και κουμαριές.

75 εσωτερικά πέτρινα σκαλοπάτια μάς οδηγούν στην κορυφή του φάρου, όπου βρίσκονται τα κάτοπτρα και το μικρό πέτρινο μπαλκόνι. Ως το 1989 τα κάτοπτρα του φάρου φωτίζονταν με λάμπες αμιάντου και το φως του έφτανε ακόμη και τα 40 μίλια! Αργότερα ο μηχανισμός έγινε αυτόματος, με ενέργεια από ηλιακές κυψέλες και η εμβέλεια περιορίστηκε στα 27 μίλια. Πλήρες άρθρο στο Ελληνικό Πανόραμα, τεύχος 35, 2003

Ο ΦΑΡΟΣ ΤΟΥ ΜΑΛΕΑ
Ορθώνεται στο νοτιοανατολικότερο σημείο της ηπειρωτικής Ελλάδας και της Ευρώπης, στο νομό Λακωνίας, στο φημισμένο ακρωτήριο του Μαλέα. Πρωτολειτούργησε το 1883, με πηγή ενέργειας το πετρέλαιο. Κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου παρέμεινε σβησμένος λόγω φθορών από τα στρατεύματα κατοχής. Το 1945 μετατράπηκε σε αυτόματο μη επανδρωμένο ηλιακό φάρο λόγω μη επάρκειας προσωπικού. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα τη φθορά των κτιριακών εγκαταστάσεων. Τον Ιούλιο του 2006 ο Φάρος χαρακτηρίστηκε ως διατηρητέο μνημείο.

Με χορηγία του Ιδρύματος Αικατερίνη Λασκαρίδη ολοκληρώθηκαν ως τα τέλη Ιουνίου του 2009 οι εργασίες αποκατάστασης του φάρου. Είχε προηγηθεί η μελέτη αποκατάστασης με χορηγεία της εταιρείας «COSTAMARE».

Η σημαντικότερη χρονική στιγμή στη μακρά ιστορική πορεία του φάρου ήταν στα μέσα Δεκεμβρίου του 2009. Τότε, 65 χρόνια μετά την ερήμωσή του, επανδρώθηκε και πάλι με φαροφύλακες και άρχισε να λειτουργεί ως επανδρωμένος φάρος. Είχαμε το σπάνιο προνόμιο να επισκεφτούμε αλλά και να διανυκτερεύσουμε στο φάρο μερικές μόλις μέρες μετά την επανίδρυση, του στις αρχές Ιανουαρίου του 2010. Μερικά χιλιόμετρα κάτω από τα γραφικά Βελανίδια ξεκινάει το μονοπάτι, άλλοτε ευκολοδιάβατο κι άλλοτε κακοτράχαλο, πάντα όμως με εξαιρετική θέα στα πελάγη.

Σε λιγότερο από δυο ώρες φτάνουμε στον φάρο. Ο τετράγωνος πύργος του έχει ύψος 15 μέτρων, ενώ μια εσωτερική πέτρινη σκάλα με 48 σκαλοπάτια οδηγεί στον εξώστη, όπου βρίσκεται η λάμπα. Το εστιακό ύψος από την επιφάνεια της θάλασσας είναι 40 μέτρα και η εμβέλεια της φωτεινής δέσμης φτάνει τα 19 μίλια.

Η εμπειρία της επίσκεψης του θρυλικού φάρου του Κάβου Μαλιά είναι στ’ αλήθεια μοναδική.

Πηγή:athensvoice.gr