Καρυοθραύστης το Χριστουγεννιάτικο μπαλέτο!

Το μπαλέτο παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο Θέατρο Mariinsky της Αγίας Πετρούπολης στις 18 Δεκεμβρίου 1892 μαζί με την όπερα του Tchaikovsky Iolanta. Με την πάροδο των ετών το μπαλέτο Καρυοθραύστης έγινε μία από τις διασημότερες συνθέσεις του Tchaikovsky.  

Αν και η πρωταρχική παραγωγή δεν σημείωσε ιδιαίτερη επιτυχία, η διάρκειας 20 λεπτών σουίτα του Tchaikovsky που αποτελεί μέρος του συγκεκριμένου μπαλέτου άρεσε στο κοινό. Το πλήρες μπαλέτο «Ο Καρυοθραύστης» άρχισε να γίνεται διάσημο από τα τέλη της δεκαετίας του 1960. Σήμερα παρουσιάζεται από πολυάριθμες εταιρείες μπαλέτου σε όλο τον κόσμο, κυρίως κατά την περίοδο των Χριστουγέννων. Αξίζει να επισημανθεί ότι ειδικά στις ΗΠΑ το 40% των ετήσιων εσόδων των μεγάλων εταιρειών μπαλέτου προέρχεται από τα εισιτήρια των παραστάσεων του «Καρυοθραύστη».

Δίκαια λοιπόν ο Καρυοθραύστης κατέχει ξεχωριστή θέση στο ρεπερτόριο του μπαλέτου και αποτελεί πλέον αναπόσπαστο κομμάτι της μαγείας των Χριστουγέννων.


Η ιστορία του, ένα τρυφερό παραμύθι, είναι διασκευή του Αλέξανδρου Δουμά (πατέρα) πάνω στο παραμύθι του E.T.A. Hoffman «Ο Καρυοθραύστης και ο Βασιλιάς των Ποντικών». Τα Χριστούγεννα προσφέρουν το κατάλληλο ρεαλιστικό σκηνικό για τη φανταστική υπόθεση. Η φαντασία και η πραγματικότητα, συνυφασμένες μέσα από παράξενα και θαυμαστά περιστατικά, δημιουργούν μια συναρπαστική ιστορία.

Ακολουθεί μια σύνοψη με βάση το αρχικό λιμπρέτο του 1892 του Marius Petipa. Η υπόθεση και τα ονόματα των χαρακτήρων διαφέρουν από παραγωγή σε παραγωγή, αν και οι περισσότεροι ακολουθούν το βασικό λιμπρέτο.
1η Πράξη

1η Σκηνή: 

Το σπίτι των SilberhausΕίναι παραμονή των Χριστουγέννων. Οικογένεια και φίλοι έχουν συγκεντρωθεί στο σαλόνι του σπιτιού για να διακοσμήσουν το όμορφο χριστουγεννιάτικο δέντρο και να προετοιμαστούν για τη γιορτή των Χριστουγέννων. Τα παιδιά στέκονται εκστασιασμένα γύρω από το στολισμένο δέντρο κρατώντας κεριά και στολίδια.

Οι εορταστικές εκδηλώσεις ξεκινούν. Δώρα προσφέρονται στα παιδιά. Ξαφνικά όταν η κουκουβάγια του ρολογιού δείχνει ότι η ώρα πήγε οκτώ, μια μυστηριώδης φιγούρα μπαίνει στο δωμάτιο. Είναι Herr Drosselmeyer, ένας τοπικός δημοτικός σύμβουλος, μάγος και νονός της Clara και του Fritz. Ο Drosselmeyer έχει φέρει μαζί του δώρα για τα παιδιά, μεταξύ των οποίων και τέσσερις ζωντανές κούκλες που χορεύουν εντυπωσιάζοντας όσους βρίσκονται στη γιορτή. Στη συνέχεια ο Drosselmeyer τοποθετεί τις πολύτιμες κούκλες του στη θέση που τις είχει φυλαγμένες.

Η Clara και ο Fritz στεναχωριούνται βλέποντας τις κούκλες να απομακρύνονται, αλλά ο Drosselmeyer έχει και ένα άλλο παιχνίδι να τους προσφέρει, το οποίο είναι ένας ξύλινος καρυοθραύστης σκαλισμένος σε σχήμα άνθρωπου που χρησιμοποιείται για να σπάει καρύδια. Ενώ τα άλλα παιδιά αγνοούν το συγκεκριμένο παιχνίδι, η Clara το παίρνει αμέσως και ασχολείται μ’ αυτό. Ο Fritz όμως το σπάει επίτηδες στεναχωρώντας την Clara.


Κατά τη διάρκεια της νύχτας, όταν όλοι οι άλλοι έχουν πέσει για ύπνο, η Clara επιστρέφει στο σαλόνι για να ελέγξει την αγαπημένη της κούκλα- καρυοθραύστη.

Καθώς πηγαίνει στο κρεβάτι της, το ρολόι χτυπά μεσάνυχτα και βλέπει τον Drosselmeyer σκαρφαλωμένο στην κορυφή του ρολογιού στη θέση της κουκουβάγιας. Ξαφνικά ποντίκια αρχίζουν να μπαίνουν στο δωμάτιο και το χριστουγεννιάτικο δέντρο αρχίζει να αναπτύσσεται σε ύψος. Ο Καρυοθραύστης αποκτά φυσικό μέγεθος ανθρώπου. Η Clara βρίσκεται μέσα σε μια μάχη μεταξύ μιας ομάδας από στρατιώτες και μιας ομάδας από ποντίκια, με αρχηγό τον Βασιλιά Ποντικό. Τα ποντίκια αρχίζουν να τρώνε τους στρατιώτες.


Ο Καρυοθραύστης φαίνεται να οδηγεί τους στρατιώτες. Καθώς ο Βασιλιάς των Ποντικών προχωρά η Clara του ρίχνει την παντόφλα της και αυτός ακινητοποιείται.

2η Σκηνή: 

Ένα πευκοδάσοςι

Τα ποντίκια υποχωρούν και ο Καρυοθραύστης μεταμορφώνεται σε έναν όμορφο πρίγκιπα. Συνοδεύει την Clara μέσα στη φεγγαρόλουστη νύχτα σε πευκοδάσος όπου οι νιφάδες του χιονιού χορεύουν γύρω τους.

2η ΠράξηΣκηνή 

1: Η Χώρα των Ζαχαρωτών

Καθώς η Clara με τον Πρίγκιπα ταξιδεύουν, η βάρκα τους παρασύρεται από δελφίνια σε έναν όμορφο τόπο γεμάτο γλυκά. Εκεί βασιλεύει η Sugar Plum Fairy (Ζαχαρένια Νεράιδα). Ο πρίγκιπας αφηγείται στην Sugar Plum Fairy πως σώθηκε με τη βοήθεια της Clara από το Βασιλιά Ποντικό και μεταμορφώθηκε σε πρίγκιπα.

Προς τιμήν της νεαρής ηρωίδας Clara διοργανώνεται μια γιορτή με γλυκά από όλο τον κόσμο: σοκολάτα από την Ισπανία, καφές από την Αραβία, τσάι από την Κίνα που χορεύουν στα πλαίσια της γιορτής. Επίσης συμμετέχουν γλυκές καραμέλες από τη Ρωσία, αμυγδαλωτά από τη Δανία και υπέροχα λουλούδια που χορεύουν βαλς. Ο εορτασμός ολοκληρώνεται με το χορό της το Sugar Plum Fairy με τον Cavalier της.

Στο τέλος όλα τα γλυκά μαζί χορεύουν βαλς. Η Clara με τον Πρίγκιπα αφού χορεύουν ένα pas de deux στέφονται κυβερνήτες της χώρας των Γλυκών. Σύντομα όμως οι άνθρωποι της γης των ζαχαρωτών αρχίζουν να εξαφανίζονται ο ένας μετά το άλλο μέχρι που χάνεται και ο Πρίγκιπας Καρυοθραύστης. Η Κλάρα βρίσκεται να κοιμάται στο σαλόνι.

Η κούκλα - Καρυοθραύστης είναι κάτω από το χριστουγεννιάτικο δέντρο. Η Clara ξυπνά νομίζοντας ότι ήταν όλα ένα όνειρο, αλλά στη συνέχεια βρίσκει δίπλα το στέμμα της και αναρωτιέται για το αν ήταν πραγματικά όνειρο. Παίρνει από το χριστουγεννιάτικο δέντρο τον Καρυοθραύστη της και πηγαίνει να ξανακοιμηθεί ελπίζοντας ότι το όνειρο της θα συνεχιστεί.

Πρεμιέρα στην Αγία Πετρούπολη

Η πρώτη παράσταση του μπαλέτου παρουσιάστηκε ως διπλή πρεμιέρα μαζί με την τελευταία όπερα του Tchaikovsky, Iolanta , στις 18 Δεκεμβρίου 1892 στο Αυτοκρατορικό Θέατρο Mariinsky στην Αγία Πετρούπολη της Ρωσίας. Παρά το γεγονός ότι το αρχικό λιμπρέτο ήταν του Marius Petipa, υπάρχουν αμφιβολίες σχετικά με το ποιος δημιούργησε ακριβώς τη χορογραφία της πρώτης παραγωγής. Πιθανολογείται ότι ο Petipa ξεκίνησε να ασχολείται με την χορογραφία του έργου τον Αύγουστο του1892. Ωστόσο μια ασθένεια τον απομάκρυνε από την ολοκλήρωσή της χορογραφίας και ο επί 7 έτη βοηθός του Lev Ivanov, συνέχισε να ασχολείται με το έργο.

Τους ρόλους των παιδιών, σε αντίθεση με πολλές μεταγενέστερες παραγωγές, ερμήνευσαν πραγματικά παιδιά και όχι ενήλικες, τα οποία ήταν φοιτητές της Αυτοκρατορικής Σχολής Μπαλέτου της Αγίας Πετρούπολης. Η πρώτη παράσταση του μπαλέτου Καρυοθραύστης δεν θεωρήθηκε επιτυχής.

Το 1919 ο χορογράφος Alexander Gorsky παρουσίασε μια νέα παραγωγή στην οποία είχε αφαιρέσει κάποια τμήματα που χόρευε η Sugar Plum Fairy και ο Cavalier της ενώ παράλληλα είχε προσθέσει περισσότερα τμήματα όπου χόρευαν η Clara με τον Nutcracker Prince, ρόλους τους οποίους ερμήνευαν ενήλικοι χορευτές αντί των παιδιών που συμμετείχαν στην πρωτότυπη παραγωγή. Μια συντομευμένη εκδοχή του μπαλέτου παρουσιάστηκε για πρώτη φορά έξω από τη Ρωσία στη Βουδαπέστη (Royal Opera House), το 1927, σε χορογραφία Ede Brada.

Το 1934 ο χορογράφος Vasili Vainonen ανέβασε μια εκδοχή του έργου που αντιμετώπισε πολλές από τις επικρίσεις που δέχτηκε και η αρχική παραγωγή του 1892. Παρ’ όλα αυτά η παραγωγή του Vainonen επηρέασε αρκετές μεταγενέστερες παραγωγές.

Το 1934 παρουσιάστηκε στην Αγγλία η πρώτη ολοκληρωμένη παραγωγή του μπαλέτου Καρυοθραύστης εκτός Ρωσίας, η οποία ανέβηκε από τον Nicholas Sergeyev μετά την αρχική χορογραφία του Petipa. Από το 1952 το συγκεκριμένο μπαλέτο παρουσιάζεται κάθε χρόνο στην Αγγλία. Μια άλλη συντομευμένη εκδοχή του μπαλέτου ανέβηκε στη Νέα Υόρκη το 1940. Στις Ηνωμένες Πολιτείες η πρώτη ολοκληρωμένη παραγωγή του μπαλέτου παρουσιάστηκε στις 24 Δεκεμβρίου1944 από το San Francisco Ballet.Από το New York City Ballet ο Καρυοθραύστης παρουσιάστηκε σε χορογραφία George Balanchine το 1954. Από το 1960 η παράδοση της παρουσίασης του ολοκληρωμένου μπαλέτου την περίοδο των Χριστουγέννων εξαπλώθηκε σε όλη την έκταση των Ηνωμένων Πολιτειών.

Πηγή:balleton.gr