Ποίηση Γιώργου Σεφέρη

Η καθιέρωση του Σεφέρη ως μείζονος ποιητή έγινε το 1935, με την ποιητική συλλογή Μυθιστόρημα. Σ’ αυτό το έργο βλέπουμε πλήρως διαμορφωμένα τα σύμβολα που συνθέτουν την ποιητική μυθολογία του Σεφέρη: το «ταξίδι», οι «πέτρες», τα «μάρμαρα», τα «αγάλματα», η «θάλασσα», ο «Οδυσσέας» κ.ά.(sansimera.gr)
Η συλλογή “Μυθιστόρημα', λοιπόν, είναι αυτή που πραγματικά αποτελεί “στροφή' για τα νεοελληνικά γράμματα. Στροφή απο έναν γαλλικής προέλευσης συμβολισμό (“Στροφή'), προς μια αγγλοσαξονικής προέλευσης (T. S. Eliot) υπαινικτική και δραματική πλαστικότητα. 

Στροφή απο τις παραδοσιακές μορφές στίχου, με τον “εξωτερικό' και “λυρικό' ρυθμό της μετρικής τους, προς τον ελεύθερο, πεζολογικό και κουβεντιαστό στίχο, με την αυστηρή, ωστόσο, “εσωτερική' ρυθμικότητά του. 

Ο ποιητικός ρυθμός εσωτερικεύεται, ο στίχος απεκδύεται τα εξωτερικά του στολίδια, ενώ μια λιτή και “ταπεινή' ποιητική μέθοδος αναδύεται, γεμάτη υποβλητικότητα και τραγικότητα. Το νέο αυτό ποιητικό ύφος θα εκφράσει μια νέα, επική (δηλαδή μυθιστορηματική) διάσταση της νεοελληνικής συλλογικής συνείδησης.(poiein.gr)

Μυθιστόρημα Αποσπάσματα

Α΄

Τον άγγελο τον περιμέναμε προσηλωμένοι τρία χρόνια κοιτάζοντας πολύ κοντά τα πεύκα το γιαλό και τ’ άστρα. Σμίγοντας την κόψη τ’ αλετριού ή του καραβιού την καρένα ψάχναμε να βρούμε πάλι το πρώτο σπέρμα για να ξαναρχίσει το πανάρχαιο δράμα.

Γυρίσαμε στα σπίτια μας τσακισμένοι μ’ ανήμπορα μέλη, με το στόμα ρημαγμένο από τη γέψη της σκουριάς και της αρμύρας.Όταν ξυπνήσαμε ταξιδέψαμε κατά το βοριά, ξένοι βυθισμένοι μέσα σε καταχνιές από τ’ άσπιλα φτερά των κύκνων που μας πληγώναν. Τις χειμωνιάτικες νύχτες μας τρέλαινε ο δυνατός αγέρας της ανατολής τα καλοκαίρια χανόμασταν μέσα στην αγωνία της μέρας που δεν μπορούσε να ξεψυχήσει.

 Φέραμε πίσω αυτά τ’ ανάγλυφα μιας τέχνης ταπεινής.(poiein.gr)

Ι΄

Ο τόπος μας είναι κλειστός, όλο βουνά

που έχουν σκεπή το χαμηλό ουρανό μέρα και νύχτα.

Δεν έχουμε ποτάμια, δεν έχουμε πηγάδια, δεν έχουμε πηγές.

μονάχα λίγες στέρνες,άδειες κι αυτές, που ηχούν και που τις προσκυνούμε.

Ήχος στεκάμενος, κούφιος, ίδιος με τη μοναξιά μας 

ίδιος με την αγάπη μας, ίδιος με τα σώματά μας.

Μας φαίνεται παράξενο που κάποτε μπορέσαμε να χτίσουμε

τα σπίτια,τα καλύβια και τις στάνες μας.

Κι οι γάμοι μας, τα δροσερά στεφάνια και τα δάχτυλα 

γίνουνται αινίγματα ανεξήγητα για την ψυχή μας.

Πώς γεννήθηκαν, πώς δυναμώσανε τα παιδιά μας;

Ο τόπος μας είναι κλειστός.Τον κλείνουν

οι δυο μαύρες Συμπληγάδες.Στα λιμάνια 

την Κυριακή σαν κατεβούμε ν’ ανασάνουμε 

βλέπουμε να φωτίζουνται στο ηλιόγερμα

σπασμένα ξύλα από ταξίδια που δεν τέλειωσαν

σώματα που δεν ξέρουν πια πώς ν’ αγαπήσουν.(sansimera.gr)

Το ποίημα «Άρνηση»είναι το πέμπτο της πρώτης ποιητικής συλλογής «Στροφή», που εξέδωσε ο Σεφέρης το 1931, είκοσι δύο ολόκληρα χρόνια πριν από το ταξίδι του στο νησί. Τα ποιήματα της συλλογής είναι γραμμένα μετά την επιστροφή του από το Παρίσι (1924) και απηχούν απαισιόδοξα συναισθήματα και δύσκολες ψυχικές καταστάσεις αυτής της περιόδου.
Η «Άρνηση», λοιπόν, είναι ποίημα αυτής της περιόδου, ένα ερωτικό ποίημα, αλλά και ποίημα που περικλείει ένα από τα προσφιλή θέματα του Σεφέρη, την τραγικότητα του «ανθρώπου που ξαστόχησε», του ανθρώπου που ξεκίνησε με όνειρα, με επιθυμίες, με πάθος για τη ζωή, αλλά που κάποια στιγμή συνειδητοποιεί πως η ζωή του ήταν ένα μοιραίο λάθος, πως χαράχτηκε πάνω σ’ ένα λανθασμένο δρόμο κι αποφασίζει ν’ αλλάξει ζωή.
Δεν νομίζω πως ο κόσμος που τραγουδάει τ’ όμορφο αυτό ποίημα με τη θαυμάσια μελοποίηση του Θεοδωράκη, πάει σ’ όλο το βάθος του ποιήματος. Οι πιο πολλοί περικλείουν όλο το νόημά του στον πρώτο στίχο. 

Γι’ αυτούς είναι ένα ποίημα που υμνεί ένα όμορφο ακρογιάλι. Τίποτ’ άλλο. Άλλοι ίσως σταματάνε στον τίτλο «Άρνηση» και συμβολικά το κάνουν ένα τραγούδι αντίστασης. (Όταν γινόταν η κηδεία του Σεφέρη, το 1971, τον καιρό της δικτατορίας, μ’ αυτό το τραγούδι χιλιάδες κόσμος συνόδεψε τον ποιητή στον τάφο. Ίσως γιατί συνδύασε τον τίτλο «Άρνηση» με την περίφημη δήλωση του Σεφέρη κατά της δικτατορίας). 

Κι άλλοι, τέλος, ίσως να γοητεύονται και να συνεπαίρνονται από κείνο το τελευταίο «κι αλλάξαμε ζωή», όνειρο που καθένας μας έκανε κάποια στιγμή της ζωής του. Πολλές οι ερμηνείες, πολλά τα νοήματα. Ποια είναι η αλήθεια; Πέρα από το ότι σίγουρα δεν γράφτηκε για κάποιο ακρογιάλι της Κύπρου (αλλά και τι πειράζει αν το πιστεύουμε;) όλα τα άλλα επιτρέπονται. Αυτή είναι η ομορφιά και το μεγαλείο της ποίησης, η πολυσημία της, που έχει να δώσει κάτι διαφορετικό στον καθένα. (peopleandideas.gr)

Άρνηση

Στο περιγιάλι το κρυφό

κι άσπρο σαν περιστέρι

διψάσαμε το μεσημέρι·

μα το νερό γλυφό.

Πάνω στην άμμο την ξανθή

γράψαμε τ’ όνομά της·

Ωραία που φύσηξε ο μπάτης

και σβήστηκε η γραφή .

Με τι καρδιά, με τι πνοή, 

τι πόθους και τι πάθος

πήραμε τη ζωή μας· λάθος!

κι αλλάξαμε ζωή.(sansimera.gr)

Το ποίημα «Επί ασπαλάθων...» είναι το τελευταίο που συνέθεσε ο Γιώργος Σεφέρης και αποτελεί μια καταγγελία κατά της δικτατορίας και -πολύ περισσότερο- ένα πρόκριμα για τη βίαιη τιμωρία που θα έπρεπε να αποδοθεί στους μυσαρούς δικτάτορες. 

Το καθεστώς ανελευθερίας, που διένυε την πέμπτη του χρονιά, προκαλούσε έντονη δυσαρέσκεια στον ποιητή, ο οποίος μέσα από έναν τυχαίο συνειρμό φέρνει στο νου του την τιμωρία που είχε επιβληθεί στον Αρδιαίο -έναν αδελφοκτόνο και πατροκτόνο τύραννο της Παμφυλίας- όπως αυτή καταγράφεται στην Πολιτεία του Πλάτωνα.(latistor.blogspot.gr)

Επί Ασπαλάθων...

Ήταν ωραίο το Σούνιο τη μέρα εκείνη του Ευαγγελισμού

πάλι με την άνοιξη.

Λιγοστά πράσινα φύλλα γύρω στις σκουριασμένες πέτρες

το κόκκινο χώμα κι ασπάλαθοι

δείχνοντας έτοιμα τα μεγάλα τους βελόνια

και τους κίτρινους ανθούς.

Απόμακρα οι αρχαίες κολόνες, χορδές μιας άρπας αντηχούν ακόμη...

Γαλήνη.

- Τι μπορεί να μου θύμισε τον Αρδιαίο εκείνον;

Μια λέξη στον Πλάτωνα θαρρώ, χαμένη στου μυαλού τα’ αυλάκια·

τ’ όνομα του κίτρινου θάμνου

δεν άλλαξε από εκείνους τους καιρούς.

Το βράδυ βρήκα την περικοπή:

«Τον έδεσαν χειροπόδαρα» μας λέει

«τον έριξαν χάμω και τον έγδαραν

τον έσυραν παράμερα τον καταξέσκισαν

απάνω στους αγκαθερούς ασπάλαθους

και πήγαν και τον πέταξαν στον Τάρταρο, κουρέλι».

Έτσι στον κάτω κόσμο πλέρωνε τα κρίματά του

ο Παμφύλιος Αρδιαίος ο πανάθλιος Τύραννος.(sansimera.gr)

31 του Μάρτη 1971