Άντον Τσέχωφ: Ο Βυσσινόκηπος

Ο «Βυσσινόκηπος» γράφτηκε το 1903 και «ήθελε» να είναι κωμωδία αλλά σκηνοθετήθηκε σαν δράμα από τον Στανισλάφσκι στο θέατρο Τέχνης της Μόσχας, προκαλώντας την απογοήτευση του συγγραφέα, ο οποίος πέθανε την χρονιά που ανέβηκε το έργο του, από φυματίωση.

Και όντως τα πρόσωπα του έργου είναι κωμικά, ή μάλλον θα ήταν αν δεν ήταν ταυτόχρονα και τόσο «τραγικά» μέσα από τις αντιθέσεις και τις συγκρούσεις τους.

Αγαπημένο θέμα του Τσέχωφ η αδυναμία κυρίως των αριστοκρατών να δεχτούν πως η Ρωσσία μεταμορφώνεται, νέοι τρόποι παραγωγής επιβάλλονται, νέα κοινωνικά στρώματα έρχονται στο προσκήνιο, ο παλιός κόσμος καταρρέει.

Τέλος εποχής
Ο «κολίγος» αγοράζει το κτήμα από τους «αφέντες» του και μια νέα τάξη πραγμάτων ορίζεται που θα αλλάξει την πολιτικοκοινωνική φυσιογνωμία όχι μόνο της Ρωσίας αλλά και όλης της Ευρώπης.

Το κύκνειο έργο του μεγάλου Ρώσου συγγραφέα, είναι βαθιά κοινωνικό καθώς σ’ αυτό καταδεικνύεται περίτρανα η δυσκολία, η αδυναμία πολλές φορές των ανθρώπων να συνειδητοποιήσουν τις αλλαγές στο κοινωνικό περιβάλλον και τον καταλυτικό ρόλο που παίζουν στην προσωπική τους ζωή.
Είναι ένα κείμενο επίσης ιδιαίτερα ψυχολογικό καθότι ο Τσέχωφ, ανατόμος της ανθρώπινης ψυχής και των υπαρξιακών αδιεξόδων της- στο Βυσσινόκηπο-περισσότερο από οπουδήποτε αλλού αφουγκράζεται τους κραδασμούς μιας εποχής που τελειώνει με την άφιξη μιας νέας τάξης πραγμάτων και τις επιπτώσεις αυτής την αλλαγής στον ψυχισμό των ανθρώπων που την ζουν.

Η Μπέττυ Αρβανίτη και ο Γιάννης Φέρτης πρωταγωνιστούν στον «Βυσσινόκηπο» του Τσέχοφ 

Ένα θεατρικό έργο εξαιρετικά συμβολικό με ένα «βυσσινόκηπο» να αντικατοπτρίζει τον παλιό κόσμο, την κιβωτό της αριστοκρατικής παράδοσης, την ομορφιά για την ομορφιά, τη συμπύκνωση της μνήμης ενός κόσμου που χάνεται.

Μα και ένα έργο συνάμα προφητικό που προεικονίζει την επερχόμενη θύελλα της ρώσικης επανάστασης. Οι ήρωές του παραμένουν προσκολλημένοι σε ένα μυθικό νοσταλγικό παρελθόν, χωρίς να κάνουν τίποτε παρά μόνο να το αναπολούν ακόμη κι όταν ακούν τα τσεκούρια να χτυπούν δυνατά και να κόβουν τις αγαπημένες τους βυσσινιές...

«Πέρασε η ζωή, πάει... σαν να μην την έζησα... Δεν έχεις πια δύναμη...Τίποτα δεν σ’ απόμεινε...» λέει στον εαυτό του στο σπαρακτικό φινάλε του έργου ένας από τους χαρακτήρες του.

Άντον Τσέχωφ

Σπουδαίος ρώσος συγγραφέας από τους κορυφαίους της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Γεννήθηκε το 1860 στο Ταγκανρόκ της Αζοφικής. Πέρασε δύσκολα παιδικά χρόνια. Ήταν αναγκασμένος να δουλεύει στο μαγαζί του πατέρα του, παράλληλα με το σχολείο. Παρόλα τα οικονομικά προβλήματα κατάφερε να σπουδάσει Ιατρική στη Μόσχα. Ένα χρόνο πριν πάρει το πτυχίο του εκδίδει και το πρώτο του βιβλίο με τίτλο «Παραμύθια της Μελπομένης».

Έως τότε, δημοσίευε κείμενα του σε περιοδικά και εφημερίδες της Μόσχας και της Πετρούπολης. Βέβαια, κατά την διάρκεια της συγγραφικής του καριέρας συνεργαζόταν αρκετά συχνά με λογοτεχνικά περιοδικά. Ο Τσέχωφ στη ζωή του είχε δύο αγάπες. Όπως έλεγε κι ο ίδιος, την «ερωμένη» του (λογοτεχνία) και τη «νόμιμη γυναίκα» του (Ιατρική).
Ο Άντον Τσέχωφ πέθανε από φυματίωση το 1903 σε ηλικία μόλις 44 ετών.

Η ποιητική δύναμη των θεατρικών έργων του Τσέχωφ δεν φανερώνεται με το πρώτο διάβασμα. Όταν διαβάζεις ένα έργο του λες: Ναι, είναι καλό αλλά τίποτα που να σε συνταράζει...τίποτα που να σε κάνει να θαυμάζεις...όλα είναι απλά, καθημερινά, αληθινά, γνωστά...Τίποτα το νέο.

Κι όμως καθώς αναθυμάσαι μερικές σκηνές από το έργο, νοιώθεις βαθιά την ανάγκη να σκεφτείς γι’ αυτές περισσότερο, να σκεφτείς πιο βαθιά. Στο νου σου έρχονται συνέχεια κι άλλες φράσεις κι άλλες σκηνές και θέλεις να το ξαναδιαβάσεις. Και τότε ανακαλύπτεις τα βάθη που ήτανε κρυμμένα κάτω από την επιφάνεια...

Κονσταντίν Στανισλάβσκι
Υπόθεση

Ένα σπίτι στην εξοχή με τον ωραιότερο βυσσινόκηπο της περιοχής βρίσκεται υπό πώληση και κατάρρευση. Όμως οι επιπόλαιοι μικροαστοί ιδιοκτήτες δεν κάνουν τίποτα για να το σώσουν από την πώληση.
Χάνουν το αγαπημένο τους πατρικό σπίτι και το μόνο που μπορούν να κάνουν είναι να το κοιτούν και να αναπολούν... 

Να αναβιώνουν τις παιδικές τους αναμνήσεις, να νοσταλγούν τις παλιές ευχάριστες στιγμές, να χορεύουν, να γελούν, να φλερτάρουν... 

Τίποτα δεν τους κάνει να μετανιώνουν για την απόφασή τους, ακόμα και όταν ακούν τα τσεκούρια να χτυπούν δυνατά και να κόβουν τις αγαπημένες τους βυσσινιές. 

Mέσα σε αυτό το "ευχάριστο" κλίμα έρχεται να προστεθεί η φιγούρα της ψυχοκόρης του σπιτιού, που προσπαθεί με νύχια και με δόντια, αλλά μάταια, να κρατήσει ζωντανά όλα όσα σε λίγες ώρες θα καταρρεύσουν δίπλα της.
Το θέμα του έργου είναι ο χρόνος και η αλλαγή. Το πέρασμα του χρόνου από την άνοιξη μέχρι το φθινόπωρο δηλώνεται με ακρίβεια, και ο κύκλος του βυσσινόκηπου από την άνθισή του στην καρποφορία και στην καταστροφή του αντιστοιχεί στον κύκλο της χαράς και του πόνου στο μικρόκοσμο μιας οικογένειας.

Η υπογραφή του Αντόν Τσέχωφ. Στα πρώτα του βήματα υπέγραφε ως Αντόσια Τσεχοντέ.

Από το "θέατρο της Τετάρτης".
Μετάφραση: Λυκούργος Καλλέργης
Ραδιοσκηνοθεσία: Κώστας Μπάκας
Μουσική επιμέλεια: Γιάννης Ζουγανέλης
Παίζουν: Μαίρη Αρώνη, Άννα Αδριανού, Σοφία Κακαρελίδου, Θάνος Καληώρας, Γιάννης Μόρτζος, Γιώργος Μοσχίδης, Τζέση Παπουτσή, Πέτρος Φυσσούν, Μίμης Χρυσομάλλης, Ιάκωβος Ψαράς κ.α.