Η ιστορία των Petit Beurre και των Πτι Μπερ

Η πρώτη φουρνιά petit beurre βγήκε απ’ τους φούρνους της γαλλικής LU στις 8 Σεπτεμβρίου του 1886. Ακολούθησαν αμέτρητες φουρνιές του μπισκότου-φετίχ που έμελλε να κατακτήσει την Ευρώπη και τον κόσμο. Όσο για την Ελλάδα, τι να πει κανείς; Το «δικό μας πτι μπερ», που …χρειάστηκε η Μικρασιατική Καταστροφή για να το δοκιμάσουν οι γιαγιάδες μας, εξελίχτηκε σε εμβληματικό υλικό της απλής, λαϊκής, σπιτικής ζαχαροπλαστικής και σε αιώνιο σύμβολο των ανέμελων, παιδικών στιγμών μας. (εικόνα επάνω: Διαφημιστική λιθογραφία, 1890)

 Όλα άρχισαν στη Ναντ της δυτικής Γαλλίας. Μπορεί σήμερα να συγκαταλέγεται στα μπισκότα που έχουν κατακτήσει την Ευρώπη και τον κόσμο με διεθνή αναγνωρισιμότητα που ξεπερνάει το 80%, όμως τα «μικρά, βουτυρένια» μπισκοτάκια πρωτοπλάστηκαν στις όχθες του Λίγηρα, βαθιά στην περιοχή της Βρετάνης, στην πόλη Ναντ (εξελληνισμένη Νάντη). Εκείνη την εποχή (19ος αιώνας) η Ναντ μετατρεπόταν ταχύτατα από μια παλιού τύπου πολιτεία σε μια έντονα βιομηχανική πόλη με δημόσια συγκοινωνία (ούτε το Παρίσι δεν είχε ακόμη), τραίνο και άλλα πρωτοποριακά… 

Εδώ, το 1846 θα κάνει την εμφάνισή της η μικρή οικογενειακή επιχείρηση Lefèvre-Utile (σ’ αυτήν αναφέρονται τα διάσημα αρχικά LU, που είναι χαραγμένα στα πρώτα γαλλικά Petit Beurre) που έμελλε να κατακτήσει γλυκά τον κόσμο. Ιδρυτές της ήταν ο Jean-Romain Lefèvre, που αρχικά εμπορευόταν αγγλικά μπισκότα, και η σύζυγός του Pauline-Isabelle Utile. Το ζευγάρι αποφασίζει εν καιρώ παράλληλα με το εμπόριο των έτοιμων μπισκότων να ξεκινήσει και τη δική του παραγωγή. 

Θα περνούσαν αρκετά χρόνια όμως μέχρι να εμπνευστούν τη «μαγική συνταγή»: το Μπισκότο εκείνο με το Μ το κεφαλαίο, που όχι μόνο θα απογείωνε τις πωλήσεις τους και θα γινόταν εμβληματικό της πόλης τους, αλλά θα έφτανε να σημαδέψει –στην άλλη άκρη της Ευρώπης– τη λαϊκή ζαχαροπλαστική των δικών μας γιαγιάδων και να γίνει συνώνυμο των δικών μας παιδικών χρόνων…

Στις 8 Σεπτεμβρίου 1886 γεννιέται ίσως το πιο αναγνωρίσιμο μπισκότοδιεθνώς. Η πρώτη χρυσή φουρνιά μυρωδάτων Petit Beurre λοιπόν ξεφουρνίζεται μόλις το 1886 -40 χρόνια μετά την εμφάνιση της  Lefèvre-Utile στη Ναντ. Για την ακρίβεια, η συνταγή ίσως προϋπήρχε, αλλά το μπισκότο στη γνωστή μας μέχρι σήμερα φόρμα, με το τόσο ιδιαίτερο σχήμα και τη χαρακτηριστική κυματιστή/δαντελωτή κοπή του εμφανίζεται επισήμως στις 8 Σεπτεμβρίου 1886. Με τα 4 «αυτάκια» στις γωνίες του να συμβολίζουν τις 4 εποχές του χρόνου και τα συνολικά 48 «κυματάκια/δοντάκια» του (10 σε κάθε μικρή πλευρά και 14 σε κάθε μεγάλη) που μαζί με τα «αυτιά» παρέπεμπαν στις 52 εβδομάδες του χρόνου, το βουτυράτο μπισκοτάκι δε δυσκολεύτηκε να κατακτήσει τις καρδιές των πιτσιρικιών τροφοδοτώντας τα καθημερινά με ιστορίες και υλικά για όνειρα γλυκά.

1910. Καλούπι για την παρασκευή της επιφάνειας των πτι μπερ της Ναντ

«Τίποτα δεν ενθαρρύνει τη λαιμαργία καλύτερα από τη σαγήνη» συνήθιζε να λέει αστειευόμενος ο Lefèvre –αλλά μάλλον αυτή ήταν και η βαθύτερη πεποίθησή του, αν κρίνει κανείς κι απ’ τη συνέχεια. Ως δημιουργός δεν αρκέστηκε στο να δώσει στο μπισκοτάκι ένα «κόψιμο» που να προκαλεί το ενδιαφέρον και να χαράξει και γράμματα στην επιφάνειά του LU PETIT-BEURRE NANTES… Υιοθέτησε και μια εντυπωσιακή για τα δεδομένα της εποχής στρατηγική διαφήμισης (σαφής λογοτύπηση, καλλιτεχνικές συσκευασίες και αφίσες, δημόσιες ρεκλάμες στους δρόμους και στα μέσα μαζικής μεταφοράς), την οποία μάλιστα ανέθεσε σε κορυφαίους καλλιτέχνες της εποχής, όπως ο Γάλλος ζωγράφος και εικονογράφος του καιρού του Firmin Bouisset (1859 –1925). Ο Lefèvre διαισθανόταν ότι για να κερδίσει το καταναλωτικό κοινό, έπρεπε να περιβάλει το μπισκότο του με ιδιαίτερες αξίες, εικόνες και «προβολές» συναισθημάτων. Και το πέτυχε. Ακόμη και σήμερα, υπάρχουν επιχειρηματίες που αντιλαμβάνονται λιγότερο τη σημασία της «αφήγησης» σε ένα προϊόν απ’ ό,τι ο  Lefèvre 130 χρόνια πριν.

 1897. Διαφημιστική αφίσα φιλοτεχνημένη απ’ τον Firmin Bouisset.

Κωνσταντινούπολη 1916 –η Μαρία Παπαδοπούλου ονειρεύεται να φτιάξει το δικό της πτι μπερ. Κάπως έτσι πριν ενάμιση σχεδόν αιώνα το μπισκότο Petit Beurre ξεκίνησε το μακρύ του ταξίδι απ’ τη Χώρα του Λίγηρα. Από ένα ή μάλλον πολλά παιχνίδια της ιστορίας, η συναρπαστική του μοίρα τού φύλαγε να συνδεθεί άρρηκτα με την Ελλάδα. Για να καταλάβουμε πώς, θα πρέπει να κάνουμε μια στάση στην Κωνσταντινούπολη. Είμαστε στο 1916. Η Μαρία Παπαδοπούλου, προκειμένου να στηρίξει το οικογενειακό εισόδημα σε δύσκολους καιρούς, φτιάχνει σπιτικά μπισκότα στη φτωχική κουζίνα που στη συνέχεια τα τρία της παιδιά (Ευάγγελος, Νίκος και Θεόφιλος), πουλούν στους μαχαλάδες της Πόλης γυρίζοντας τους έναν έναν με το κασελάκι τους. Η χρυσοχέρα γυναίκα έχει γίνει ήδη γνωστή ανάμεσα στις Πολίτισσες νοικοκυρές για τα υπέροχα μπισκότα της, όμως εκείνη δε σταματά να κοπιάζει καθημερινά για τη βελτίωσή τους. Στην προσπάθειά της να πάει ακόμη καλύτερα, παλεύει με το αλεύρι, το βούτυρο, τη ζάχαρη και τα αρωματικά να φτιάξει κάτι ανώτερο, κάτι πολύ πιο απολαυστικό από τα αγγλικά μπισκότα που ήταν τότε της μόδας στην Κωνσταντινούπολη. Θέλει να πετύχει τα γαλλικά μπισκότα που είχε ξεχωρίσει, εκείνα τα τετράγωνα, με τα «δοντάκια», τα τόσο αφράτα, που τρίβονταν στο στόμα και τα έλεγαν «pettit beure».

Το όνειρο θα γίνει πραγματικότητα ύστερα από αμέτρητους πειραματισμούς με δύο νέα υλικά: τη σόδα και την αμμωνία. Τα «πτι μπερ» της Μαρίας Παπαδοπούλου είναι γεγονός. Ο σύζυγός της, Γιάννης Παπαδόπουλος, που ήταν ξυλουργός φτιάχνει και την ξύλινη σφραγίδα που θα έβαζε το δικό τους σήμα στην επιφάνειά τους. Τα παιδιά αναλαμβάνουν με τα σεργιάνια τους να μυήσουν στη νέα γεύση τις γειτονιές της Πόλης κι η Πόλη υποτάσσεται στη νέα αγάπη. Το μπισκότο πάνω στο οποίο η Ελλάδα θα γνώριζε μια από τις μακροβιότερες βιομηχανίες της, οι γιαγιάδες μας θα έφτιαχναν λαχταριστά μωσαϊκά, εμείς θα αναγνωρίζαμε τα παιδικά μας χρόνια και η εταιρεία Παπαδοπούλου θα έχτιζε τον επιχειρηματικό της μύθο είναι πλέον πραγματικότητα. Χρειαζόταν όμως άλλο ένα παιχνίδι της τύχης για να συμβούν –ή μάλλον μια Καταστροφή.

Πειραιάς 1922 –η μοιραία στάση πριν τη Μασσαλία. Η Μικρασιατική Καταστροφή θα διακόψει βίαια το ρυθμό της ζωής και μαζί τη ραγδαία αναπτυσσόμενη οικοτεχνία. Το 1922, η αξιοθαύμαστη γυναίκα, έχοντας χάσει τον άντρα της, αποφασίζει να πάρει τα παιδιά της και να φύγει για τη Μασσαλία. Μια στάση του καραβιού στο λιμάνι του Πειραιά –που δε θύμιζε σε τίποτα την κοσμοπολίτισσα Κωνσταντινούπολη– θα επιτρέψει στη μάνα να κατέβει για λίγη ξεκούραση. Στο καφενεδάκι ο θρύλος θέλει να ζητάει καφέ και μπισκότα. Έκπληκτη συνειδητοποιεί ότι το «μπισκότο» εδώ είναι άγνωστη λέξη. Αστραπιαία παίρνει τη σωστή απόφαση και αλλάζει στραγική επιβίωσης. Η Μασσαλία δε θα τη δει ποτέ. Αλλά η Ελλάδα θα μάθει τι είναι το πτι μπερ της Μαρίας Παπαδοπούλου. Θα φροντίσουν γι’ αυτό και τα παιδιά, που θα αναλάβουν τη διάδοση των νέων μπισκότων -αυτή τη φορά στους δρόμους της Αθήνας. Είναι κάτι που το έχουν ξανακάνει, άλλωστε, και ξέρουν να το κάνουν πια καλά…

Πηγή:icookgreek.com