Δεκέμβριος: Παροιμίες και άλλα

Πορτρέτο

Δεκέμβριος​, Δεκέμβρης, του Χριστού, Χριστός, Χριστουγεν​νιάτης, Χιονιάς, Χαμένος
Έχει ημέρες 31
Πήρε αυτό το όνομα γιατί ήταν ο δέκατος στο ρωμαϊκό ημερολόγιο.
Η προσπάθεια να δοθεί μια ικανοποιητική ερμηνεία στο λατινικό αυτό όνομα, που διαλεκτικά λέγεται Δεκέμβρης και Δικέμβρης, κατέληξε στο συσχετισμό του με το επίθετο "δίκαιος".
Η έγνοια του αγροτικού λαού επικεντρώνεται στην καλλιέργεια των χωραφιών, οπότε είναι κατανοητό να σχετίζεται με αυτό η δημιουργία της νέας ετυμολογίας. Έτσι προέκυψαν τα παρακάτω γνωμικά: "Δικέμβρης, δίκαια σπέρνε", "Δικέμβρης, δίκαια αν έσπειρες, αν έχεις κι άλλο σπέρνε".

Στη Μάνη, το επίθετο "δίκαιος" τοποθετείται σε νέα βάση για την ερμηνεία του ονόματος του μήνα. Και αυτό, επειδή είναι περιοχή άγονη, με λίγο χώμα. Αναζητώντας μια νέα βάση λοιπόν, δημιουργείται ο συνειρμός της ονομασίας με τη "δίκαιη" ενέργεια του μήνα να φέρει τα χιόνια. 

Έτσι προκύπτει το γνωμικό: "Δικέβρης, δίκαια το κανε και ήρθε χιονισμένος!".
Στην Αράχοβα του Παρνασσού λέγεται και Χαμένος.
Υπάρχουν δύο εκδοχές για την ερμηνεία αυτού του ονόματος: είτε επειδή λόγω των άσχημων καιρικών συνθηκών ο κόσμος δεν πηγαίνει στις δουλειές, συνεπώς πάει χαμένος ο μήνας, είτε επειδή μαζί με τον τελευταίο αυτό μήνα χάνεται ο χρόνος.
Κάποιες ονομασίες του Δεκέμβρη έχουν προκύψει από τις γιορτές του, όπως στο Καστελόριζο τον λένε Αϊ - Νικολιά, από την αντίστοιχη γιορτή, και στη Ρόδο Χριστουγεννιάρη.
Στην αρχαία Ελλάδα αποκαλείτο Ποσειδών.

Παροιμίες

Άγια Βαρβάρα μίλησε κι ο Σάββας αποκρίθη: «Μαζέψτε ξύλα κι άχυρα και σύρτε και στο μύλο, γιατί ο Αι-Νικόλας έρχεται με χιόνια φορτωμένος». 

Αν πρωιμίσει η μυγδαλιά κι ανθίσει το Δεκέμβρη, 

βαρύς χειμώνας κι όψιμος θε νά 'ρθει να μας εύρει. 

Δεκέμβρη με τα κρύα σου και πώς θα ξεκρυώσω. 

Δεκέμβρη μου, με πάγωσες 

και πώς να ξεπαγώσω; 

Μήνα μου σαρακοστιανέ 

καλέ, Χριστουγεννιάτη! 

Δεκέμβρης και δεν έσπειρες, λίγο σιτάρι θα ’χεις. 

Δεκέμβρης μας επλάκωσε, το κρύο μας φαρμάκωσε. 

Δεκέμβρης με γιορτές, Χριστουγέννων διακοπές. 

Δεκέμβρης Χριστού γέννηση κι ο καλός μας χρόνος. 

Μπήκε ο Δεκέμβρης; Δίκαιος όποιος έσπειρε. 

Το τραγούδι με τον τρύγο το Δεκέμβρη παραμύθι. 

Χιόνι του Δεκεμβρίου, χρυσάφι του καλοκαιριού. (ή χρυσάφι τ’ Αλωνάρη) 

Ως τ’ Αγίου Νικόλαου οι τοίχοι βράζουνε κι ύστερα ξυλιάζουνε. 

Να ‘ναι Χριστούγεννα στεγνά, τα Φώτα χιονισμένα, χαρά σ’ εκείνο το γεωργό, πού ‘χει πολλά σπαρμένα.

Μαζέψτε ξύλα κι άχυρα και σύρτε και στο μύλο, γιατί Αι Νικόλας έρχεται στα χιόνια φορτωμένος.

Άγια Βαρβάρα γέννησε [το χιόνι] και ο Σάββας το εδέχθη, και ο Αϊ Νικόλας έτρεξε να πάει να το βαφτίσει.

πηγη:i-diadromi.gr/sansimera.gr/tadeefi.wordpress.com