Τα κόλλυβα ή κόλυβα είναι ένα γλύκισμα το οποίο προσφέρεται εις μνήμη των νεκρών. Αποτελείται συνήθως από:
-σιτάρι
-καλαμπόκι (σπανιότερα)
-ξηροί καρποί (αμύγδαλο - καρυδόψιχα - φουντούκια)
-σταφίδα
-σπόροι από ρόδι
-κουκουνάρι
-ζάχαρη
-κανέλα
-μαϊντανός (σε μερικές περιοχές της Ελλάδας πχ Πελοπόννησος)
-τριμμένη φρυγανιά ή γαλέτα
Συνηθίζεται τα τελευταία χρόνια να καλύπτονται με ζάχαρη άχνη.
Το έθιμο των κολλύβων κατά την αρχαιότητα
Στα πολύ γνωστά μας Ελευσίνια Μυστήρια γινόταν σιωπηρή επίδειξη ενός σταχυού. Σε πολλούς ακόμη τάφους οι αρχαίοι προγονοί μας έθαβαν μέσα σε μεγάλα πιθάρια σιτάρι, διότι πίστευαν ακράδαντα στη μεταθανάτια ζωή.
Οι Αθηναίοι, κατά τους χρόνους του Ισοκράτη τοποθετούσαν σιτάρι, στους τάφους των κεκοιμημένων, τους δε κεκοιμημένους τους ονόμαζαν «Δημήτριους», γιατί πίστευαν ότι η Θεά Δήμητρα τους χάρισε ως δώρο το σιτάρι.
Οι αρχαίοι Έλληνες είχαν την συνήθεια να προσφέρουν στους νεκρούς τους μία φορά το χρόνο την ημέρα των Χυτρών την Τρίτη δηλ. και τελευταία ημέρα της εορτής των Ανθεστηρίων, αυτό που ονόμαζαν «πανσπερμία ή πανκαρπία», δηλαδή ένα μίγμα διαφόρων καρπών.
Η εορτή αυτή των αρχαίων Ελλήνων που γινόταν προς τιμήν των νεκρών, έχει κάποια σχέση με το δικό μας Ψυχοσάββατο.
Με τις λέξεις κόλλυβο και κόλλυβα στην αρχή εννοούσαν κάθε είδος μικρού γλυκού από σιτάρι σε σχήμα πίτας ή τα «τρωγάλιζα» και τα «τραγήματα», δηλαδή ξηρούς καρπούς (καρύδια , αμύγδαλα, σταφίδες, φουντούκια, σύκα κ.α.) καθώς και τον «εψητόν σίτον» κατά τον Βυζαντινό λεξικογράφο Σουίδα.
Τα κόλλυβα προσφέρονται σήμερα στους παρευρισκόμενους σε μνημόσυνα στην εκκλησία, αλλά και διανέμονται στη συνέχεια σε συγγενικά ή φιλικά σπίτια.
Τα κόλλυβα προσφέρονται σήμερα στους παρευρισκόμενους σε μνημόσυνα στην εκκλησία, αλλά και διανέμονται στη συνέχεια σε συγγενικά ή φιλικά σπίτια.
Οι μοναχοί στο Άγιον Όρος για τις αγιογραφίες στην επιφάνεια του κόλλυβου παίρνουν την ξύλινη άκρη ψιλού πινέλου ζωγραφικής και πατούν το σχέδιο πάνω στη ζάχαρη από το ανθίβολο. Με τον τρόπο αυτό γεμίζουν τα ρούχα, το πρόσωπο, τα μαλλιά με ζάχαρη διαφόρων χρωμάτων.
Συμβολισμός
Οι συμβολισμοί των κολλύβων είναι πολλοί. Ο κυριότερος μάλλον είναι αυτός που αναφέρεται στην Α΄ επιστολή προς Κορινθίους του Αποστόλου Παύλου (κεφ.14) όπου αναφέρεται ότι όπως ο σπόρος που θάβεται στη γη, αποσυντίθεται αλλά εν τέλει φυτρώνει και ανανεώνεται έτσι και ο νεκρός θα αναστηθεί:
37 καὶ ὃ σπείρεις, οὐ τὸ σῶμα τὸ γενησόμενον σπείρεις, ἀλλὰ γυμνὸν κόκκον, εἰ τύχοι σίτου ἤ τινος τῶν λοιπῶν· […] 42 οὕτω καὶ ἡ ἀνάστασις τῶν νεκρῶν, σπείρεται ἐν φθορᾷ, ἐγείρεται ἐν ἀφθαρσίᾳ·
Τι συμβολίζουν τα υλικά
Το στάρι: Είναι το σύμβολο της γης και συμβολίζει και τις ψυχές των πεθαμένων.
Το ρόδι: Με αυτό ο Άδης κράτησε την Περσεφόνη στον κάτω κόσμο, βέβαια οι χριστιανοί στο ρόδι συμβολίζουν την λαμπρότητα του παραδείσου.
Τα ασπρισμένα αμύγδαλα: συμβολίζουν τα γυμνά οστά για να μας θυμίζουν την μοίρα που θα έχουμε όλοι. (Ναι λίγο μακάβριο το ξέρω.)
Τα μπαχαρικά: Είναι τα αρώματα αυτού του κόσμου.
Ο μαϊντανός (σε κάποιες παραλλαγές ο δυόσμος): Είναι η ευχή για ανάπαυση "εν τόπω χλοερώ".
Οι ξηροί καρποί: Είναι η ζωή που αναπαράγεται
Το τρίμμα από τα στραγάλια ή η φρυγανιά ή το αλεύρι: Συμβολίζει το ελαφρύ χώμα. (Μακριά από εδώ!)
Η σταφίδα: Από τα αρχαία χρόνια τον Διόνυσο και την γλύκα της ζωής έως τον Χριστό που είναι η άμπελος. Και τέλος
Η ζάχαρη: Συμβολίζει τον γλυκό παράδεισο.
Προτιμάμε να στολίζουμε το κόλυβο σε κυκλικό δίσκο επειδή συμβολίζει το στρογγυλό ουρανό που φιλοξενεί το νεκρό ή τον οβάλ που δηλώνει τα πλάτη του ουρανού.
Καλό είναι η προετοιμασία των κολύβων να ξεκινήσει από το προηγούμενο απόγευμα, ώστε να τα αφήσουμε να στεγνώσουν όλη τη νύχτα. Όταν το σιτάρι ξεκολλάει από την πετσέτα τότε έχει στεγνώσει.
Οι συμβολισμοί των κολλύβων είναι πολλοί. Ο κυριότερος μάλλον είναι αυτός που αναφέρεται στην Α΄ επιστολή προς Κορινθίους του Αποστόλου Παύλου (κεφ.14) όπου αναφέρεται ότι όπως ο σπόρος που θάβεται στη γη, αποσυντίθεται αλλά εν τέλει φυτρώνει και ανανεώνεται έτσι και ο νεκρός θα αναστηθεί:
37 καὶ ὃ σπείρεις, οὐ τὸ σῶμα τὸ γενησόμενον σπείρεις, ἀλλὰ γυμνὸν κόκκον, εἰ τύχοι σίτου ἤ τινος τῶν λοιπῶν· […] 42 οὕτω καὶ ἡ ἀνάστασις τῶν νεκρῶν, σπείρεται ἐν φθορᾷ, ἐγείρεται ἐν ἀφθαρσίᾳ·
Τι συμβολίζουν τα υλικά
Το στάρι: Είναι το σύμβολο της γης και συμβολίζει και τις ψυχές των πεθαμένων.
Το ρόδι: Με αυτό ο Άδης κράτησε την Περσεφόνη στον κάτω κόσμο, βέβαια οι χριστιανοί στο ρόδι συμβολίζουν την λαμπρότητα του παραδείσου.
Τα ασπρισμένα αμύγδαλα: συμβολίζουν τα γυμνά οστά για να μας θυμίζουν την μοίρα που θα έχουμε όλοι. (Ναι λίγο μακάβριο το ξέρω.)
Τα μπαχαρικά: Είναι τα αρώματα αυτού του κόσμου.
Ο μαϊντανός (σε κάποιες παραλλαγές ο δυόσμος): Είναι η ευχή για ανάπαυση "εν τόπω χλοερώ".
Οι ξηροί καρποί: Είναι η ζωή που αναπαράγεται
Το τρίμμα από τα στραγάλια ή η φρυγανιά ή το αλεύρι: Συμβολίζει το ελαφρύ χώμα. (Μακριά από εδώ!)
Η σταφίδα: Από τα αρχαία χρόνια τον Διόνυσο και την γλύκα της ζωής έως τον Χριστό που είναι η άμπελος. Και τέλος
Η ζάχαρη: Συμβολίζει τον γλυκό παράδεισο.
Προτιμάμε να στολίζουμε το κόλυβο σε κυκλικό δίσκο επειδή συμβολίζει το στρογγυλό ουρανό που φιλοξενεί το νεκρό ή τον οβάλ που δηλώνει τα πλάτη του ουρανού.
Καλό είναι η προετοιμασία των κολύβων να ξεκινήσει από το προηγούμενο απόγευμα, ώστε να τα αφήσουμε να στεγνώσουν όλη τη νύχτα. Όταν το σιτάρι ξεκολλάει από την πετσέτα τότε έχει στεγνώσει.
Υλικά
500 γρ. σιτάρι αποφλοιωμένο
1 φλυτζάνι καρύδια χοντροκομμένα
1 φλυτζάνι αμύγδαλα ασπρισμένα,
καβουρντισμένα και χοντροαλεσμένα
1 φλυτζάνι φουντούκια χοντροαλεσμένα
1 φλυτζάνι ξανθές και μαύρες σταφίδες
1 φλυτζάνι σπόρους από ρόδι
100 γρ. σουσάμι
1κ.γ.κανέλα
1/2 κ.γ.γαρύφαλλο
1/2 κ.γ.γαρύφαλλο
λίγο μαϊντανό ψιλοκομμένο
250 γρ. αλεύρι καβουρντισμένο
Για την επικάλυψη
1/2 κιλό ζάχαρη άχνη
ασημένια και λευκά κουφετάκια
για μνημόσυνο για το στόλισμα
Εκτέλεση
Το σιτάρι
Καθαρίζουμε και πλένουμε πολύ καλά το σιτάρι και το μουσκεύουμε για 2-3 ώρες.Βάζουμε το σιτάρι να βράσει σε χαμηλή φωτιά μέχρι να είναι λίγο σκασμένο και όχι πάρα πολύ μαλακό. Το στραγγίζουμε, το ξεπλένουμε με κρύο νερό και το αφήνουμε στο στραγγιστήρι για 1 ώρα να φύγουν όλα τα υγρά του.Απλώνουμε το σιτάρι επάνω σε βαμβακερή πετσέτα για να στεγνώση καλά.Το σκεπάζουμε μάλιστα με μια ακόμη πετσέτα ώστε να απορροφήσει την υγρασία πιο γρήγορα.
Τα υπόλοιπα υλικά
Το αλεύρι
Σε ένα αντικολλητικό τηγάνι ρίχνω το αλεύρι και το καβουρντίζω, ανακατεύω συνέχεια με μια ξύλινη κουτάλα μέχρι να ξανθίνει και να μυρίσει όμορφα. Προσοχή: αν το αφήσετε παραπάνω πικρίζει. Το αφήνετε να κρυώσει.
Τα αμύγδαλα
Τα καβουρντίζουμε σ' ένα αντικολλητικό τηγάνι για 1-2 λεπτά ανακατεύοντας τα συνεχώς για να μη μαυρίσουν.Το σουσάμι
Το σιτάρι
Καθαρίζουμε και πλένουμε πολύ καλά το σιτάρι και το μουσκεύουμε για 2-3 ώρες.Βάζουμε το σιτάρι να βράσει σε χαμηλή φωτιά μέχρι να είναι λίγο σκασμένο και όχι πάρα πολύ μαλακό. Το στραγγίζουμε, το ξεπλένουμε με κρύο νερό και το αφήνουμε στο στραγγιστήρι για 1 ώρα να φύγουν όλα τα υγρά του.Απλώνουμε το σιτάρι επάνω σε βαμβακερή πετσέτα για να στεγνώση καλά.Το σκεπάζουμε μάλιστα με μια ακόμη πετσέτα ώστε να απορροφήσει την υγρασία πιο γρήγορα.
Τα υπόλοιπα υλικά
Το αλεύρι
Σε ένα αντικολλητικό τηγάνι ρίχνω το αλεύρι και το καβουρντίζω, ανακατεύω συνέχεια με μια ξύλινη κουτάλα μέχρι να ξανθίνει και να μυρίσει όμορφα. Προσοχή: αν το αφήσετε παραπάνω πικρίζει. Το αφήνετε να κρυώσει.
Τα αμύγδαλα
Τα καβουρντίζουμε σ' ένα αντικολλητικό τηγάνι για 1-2 λεπτά ανακατεύοντας τα συνεχώς για να μη μαυρίσουν.Το σουσάμι
Το αλέθουμε στο μπλέντερ και το καβουρδίζουμε όπως και τα προηγούμενα. Αφήνουμε να κρυώσει.
Το στήσιμο
Σ΄ένα μεγάλο μπολ ρίχνουμε όλα υλικά:το σιτάρι,τα χοντροκομμένα καρύδια,τα καβουρντισμένα αμύγδαλα,τα χοντροαλεσμένα φουντούκια,τις σταφίδες,τους σπόρους από το ρόδι,την κανέλα,το γαρύφαλλο,τον ψιλοκομμένο μαϊντανό και το σουσάμι.
Σ΄ένα μεγάλο μπολ ρίχνουμε όλα υλικά:το σιτάρι,τα χοντροκομμένα καρύδια,τα καβουρντισμένα αμύγδαλα,τα χοντροαλεσμένα φουντούκια,τις σταφίδες,τους σπόρους από το ρόδι,την κανέλα,το γαρύφαλλο,τον ψιλοκομμένο μαϊντανό και το σουσάμι.
Ανακατεύουμε καλά και στρώνουμε το υλικό σ΄ένα δίσκο ή πιατέλα.
Λίγο πριν πάμε τα κόλυβα στην εκκλησία: Κοσκινίζουμε το καβουρντισμένο αλεύρι προσέχοντας να καλυφτεί όλη η επιφάνεια.
Αφού καλύψουμε το σιτάρι με το αλεύρι, παίρνουμε ένα κομμάτι λαδόκολλα την απλώνουμε πάνω στα κόλλυβα και πατάμε για να κάτσει το αλεύρι ομοιόμορφα. Τέλος κοσκινίζουμε από πάνω την ζάχαρη άχνη που την πατάμε με την λαδόκολλα για να καθίσει καλά.
Διακοσμούμε με τα ασημένια και λευκά κουφετάκια σχηματίζοντας ένα σταυρό στη μέση και αν μπορούμε και ένα σχέδιο περιμετρικά.
Τα κόλλυβα ως υπερτροφή
Μπορείτε να τα διατηρήσετε στο ψυγείο σε μπολ καλά κλεισμένο με καπάκι για 3 ημέρες το πολύ χωρίς φυσικά να τα καλύψετε με την ζάχαρη άχνη.
Έτσι μπορείτε να έχετε ένα πρωινό που θα σας κρατάει χορτάτους όλη την ημέρα αφού αποτελεί ένα πλήρες γεύμα με πολλές αντιοξειδωτικές ουσίες λόγω των υπερτροφών που περιέχει.
Λίγο πριν πάμε τα κόλυβα στην εκκλησία: Κοσκινίζουμε το καβουρντισμένο αλεύρι προσέχοντας να καλυφτεί όλη η επιφάνεια.
Αφού καλύψουμε το σιτάρι με το αλεύρι, παίρνουμε ένα κομμάτι λαδόκολλα την απλώνουμε πάνω στα κόλλυβα και πατάμε για να κάτσει το αλεύρι ομοιόμορφα. Τέλος κοσκινίζουμε από πάνω την ζάχαρη άχνη που την πατάμε με την λαδόκολλα για να καθίσει καλά.
Διακοσμούμε με τα ασημένια και λευκά κουφετάκια σχηματίζοντας ένα σταυρό στη μέση και αν μπορούμε και ένα σχέδιο περιμετρικά.
Τα κόλλυβα ως υπερτροφή
Μπορείτε να τα διατηρήσετε στο ψυγείο σε μπολ καλά κλεισμένο με καπάκι για 3 ημέρες το πολύ χωρίς φυσικά να τα καλύψετε με την ζάχαρη άχνη.
Έτσι μπορείτε να έχετε ένα πρωινό που θα σας κρατάει χορτάτους όλη την ημέρα αφού αποτελεί ένα πλήρες γεύμα με πολλές αντιοξειδωτικές ουσίες λόγω των υπερτροφών που περιέχει.
πηγη:el.wikipedia.org/cretangastronomy.gr/enaplotiti.gr/pemptousia.gr/Ημέρες νηστείας από την Μοναστηριακή κουζίνα
.png "English"){kind=small}
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου