Γλυκό του κουταλιού

Υπάρχουν στη ζωή μας κάποιες λεπτομέρειες, που όσο κι αν έχουν τοποθετηθεί σε ψηλά ράφια, ως μη απαραίτητες, μας θυμίζουν το χρώμα που χρειάζεται για να είναι ανθρώπινη. Λεπτομέρειες που μέσα στο «Μετρό», πάνω στα «ρετιρέ», ανάμεσα σ΄ ένα «κρουασάν με καπουτσίνο» δεν περνούν καν από το νου μας. Η εποχή της ταχύτητας έχει πολλά ευεργετήματα για τον σύγχρονο άνθρωπο. Του προκάλεσε όμως μια ζημιά. Του στέρησε τη λεπτομέρεια, το κάτι που κάνει τη διαφορά.

«Κουφέτο» Μήλου

Γενικότητες, θα μου πείτε. Κι εγώ θα σας ρωτήσω αν ξέρετε από κουφέτο. Πολλοί θα με διορθώσετε, θα μου υποδείξετε: «κουφέτα», γιατί συνήθως προσφέρουν τουλάχιστον δυο μαζί. Μόνο που εγώ θα επιμείνω στο κουφέτο, και ο λόγος θα είναι για το γλυκό του κουταλιού που προσφέρουν στη Μήλο στους γάμους. Στο νησί αυτό προσφέρουν όχι «μπομπονιέρες» αλλά γλυκό του κουταλιού που παρασκευάζουν με μέλι, αμύγδαλα και ένα ειδικό μεγάλο κολοκύθι, από τα λίγα ζαρζαβατικά που αναπτύσσονται στο άνυδρο τούτο Κυκλαδονήσι με τη μακρόχρονη παράδοση που δεν διατυμπανίζεται αλλά φυλάσσεται.

Βύσσινο 

Γλυκό του κουταλιού, λοιπόν, μια λεπτομέρεια της ζωής μας, που νομίζουμε πως την καλύπτουμε αγοράζοντας «παραδοσιακά γλυκά», από κάποια καταστήματα πανέξυπνων επαγγελματιών στην περιφέρεια τα Σαββατοκύριακα. Αλλά συγκρίνεται το βύσσινο της γιαγιάς μου με το ετοιματζίδικο που πουλούν και στο πολυκατάστημα; Συγκρίνεται εκείνη η γλυκόξυνη γεύση του γλυκού με τα μικρά βυσσινάκια από το δέντρο του κήπου της. Το ίδιο όμορφο ήταν και της μάνας μου, κι ας αγοραζόταν στο μανάβικο της γειτονιάς και ήταν ολόκληρη επιστήμη η παρασκευή του. Εγώ πότε να κάνω βύσσινο; Θέλει ώρα και η δική μου ώρα τρέχει και δεν τη φτάνω…

Παλιά, όταν ο ρυθμός της ζωής στο σπίτι μου ήταν διαφορετικός, το γλυκό του κουταλιού δεν μας έλειπε. Κάθε εποχή φτιάχναμε το δικό της.

Κυδώνι

Το φθινόπωρο κυδώνι. Το ξεφλούδιζα και το καθάριζα και ο Γιάννης το έκοβε στο χέρι μικρά –μικρά κομματάκια, σαν σπίρτα. Η ίδια περίπου δουλειά γινόταν και στον τρίφτη. Περίπου. Γιατί το άλλο ήταν κέντημα! Το βράζαμε με αρμπαρόριζα (άντε να την βρεις τώρα) και στο τέλος προσθέταμε στο βάζο αμύγδαλα «ασπρισμένα» και ελαφρά ψημένα.

Το χειμώνα ήταν το πορτοκάλι. Άλλη γεύση. Γλυκόπικρη, να σου «φτιάχνει» το στομάχι και τη διάθεση. Μια φίλη μου υπέδειξε κάποτε να βάλω και άρωμα βανίλιας σε τούτο το γλυκό. Δεν κατάλαβα ποτέ το ανακάτεμα των αρωματικών. όπως κανέλα στον καφέ η μοσχοκάρφι στο ευρωπαϊκό τσάι. Άκου βανίλια στο πορτοκάλι!

Πορτοκάλι

Το πιο όμορφο γλυκό που κάναμε, όμως, ήταν το γλυκό σταφύλι. Και τί σταφύλι! Βρίσκαμε στη λαϊκή αγορά σταφύλια μοσχάτα από την Καβάλα, με κάτι ρόγες σαν βερίκοκα. Ο Γιάννης τα ξεφλούδιζε με υπομονή, εγώ αφαιρούσα τα κουκούτσια και η μεγαλύτερη απόλαυση ήταν να τα παρακολουθείς να βράζουν. Απλωνόταν τέτοια μυρωδιά που χαλούσε ο κόσμος. Μεθυστική, από αυτές που δεν ξεχνιούνται όσα χρόνια κι αν περάσουν. Οι ρόγες έπαιρναν ένα διάφανο χρυσό χρώμα, σαν γυάλινες χάντρες. Ένα μικρό ποίημα.

Σταφύλι

Όμως μη νομίζετε πως αυτές οι μικρές ιεροτελεστίες της κουζίνας αποσκοπούσαν στο να φτιάξουμε γλυκά και να τα φάμε. Ήταν πιο πολύ εκείνη η ζεστασιά της τρυφερής συνοχής, της συνεργασίας για κάτι ζεστό, απλό, χειρονακτικό, που ξεκούραζε το νου, απάλυνε τους κτύπους της καρδιάς και γέμιζε το σπίτι με άρωμα παρουσίας και μεράκι. Δεν τα πολυτρώγαμε αυτά τα έργα των χειρών μας εμείς. 

Μας άρεσε να τα προσφέρουμε στους επισκέπτες μας και να τους γλυκαίνουμε με την καρδιά μας. Δεν ήταν λίγοι αυτοί που μας χάρισαν αργότερα πίκρα από τη δική τους τσέπη. Είναι ίσως πιο σοφό, θα πει κανείς. Ποτέ δεν συμβιβαστήκαμε με αυτή την άποψη και ούτε συνταχθήκαμε μαζί της.

Έχει μια ποίηση το γλυκό του κουταλιού κι ας μην φαίνεται σε όσους δεν κατέγιναν με αυτό. Έχει αμεσότητα και γνησιότητα. Ξέρεις πως τρως ένα φρούτο βρασμένο με ζάχαρη. Δεν σε ξεγελάει με κρυμ- μένα μυστικά και τερτίπια. Είναι ό,τι βλέπεις. Κάποιες φορές η πρώτη ύλη του είναι δύσκολο να βρεθεί, όπως το λευκό μελιτζανάκι ή ο λεμονανθός, και παράλληλα σε προδιαθέτει ποιητικά.

Λεμονανθός

Θυμάμαι μια ευγενική ηλικιωμένη κυρία στην Πάτμο, όταν της ζήτησα να μου μάθει πώς έκανε το γλυκό με τους λεμονανθούς, κάτι που είναι σπάνιο να απολαύσεις, γιατί που να βρεις λεμονανθούς αν δεν έχεις αρκετές λεμονιές, αφού λοιπόν η κυρία περιέγραψε τα προκαταρτικά σε μια στιγμή μου είπε: «Το βράδυ τους αφήνεις να τους δουν τα αστέρια». 

Δεν κατάλαβα τι ήθελε να πει. Μου εξήγησε πως βγάζουμε τους λεμο-νανθούς, που τους βράζουμε πρώτα, να στεγνώσουν τη νύχτα πάνω σε ένα δίσκο στο ύπαιθρο, «κάτω από τα αστέρια», για να μην τους ξεράνει ο ήλιος… Η κυρία εκείνη γνώριζε να επικοινωνεί με το περιβάλλον αλλά είχε και τη δυνατότητα να το χρησιμοποιεί. 

Άντε τώρα να βγάλω τους λεμονανθούς στο μπαλκόνι μου να τους δουν τα αστέρια. Ποια αστέρια, που τον ουρανό μου κρύβουν πλέον τα δυο μεγαθήρια που «σηκώθηκαν» στο άψε-σβήσε εκεί που τόσα χρόνια καμάρωνα δυο μονοκατοικίες με κήπους και δέντρα…

Τριαντάφυλλο

Ο προσκυνητής της Μονής Ταξιαρχών στο Αίγιο θα γνωρίζει ασφαλώς ένα άλλο επίσης εκπληκτικό σε άρωμα και γεύση γλυκό του κουταλιού, το τριαντάφυλλο. Περίφημο και πασίγνωστο. Ανοίγεις το κουτί και βρίσκεσαι σε απέραντους κήπους της Σεχραζάτ των παραμυθιών με τριανταφυλλιές ανθισμένες.

Ποίηση δεν είναι να γράφεις στίχους-αυτή η παρεξηγημένη στις μέρες μας διεργασία. Ποίηση είναι το γνήσιο, το απέριττο, το φυσικό, το αβίαστο, αυτό που προσθέτει χωρίς να αλλοιώνει. Πολύ συχνά μικρές χαρές στη ζωή μας δίνουν αξία και περιεχόμενο στη καθημερινότητα, αυτόν τον απρόσωπο αμείλικτο εχθρό μας…

Η άκρη της πέννας/Λίτσας Ι. Χατζηφώτη

πηγη:ecclesia.gr