Αμπελάκια Λάρισας:Το χωριουδάκι με τα αρχοντικά και τα πετρόχτιστα σοκάκια!

Τα Αμπελάκια είναι ένα ιστορικό χωριό, χτισμένο στους πρόποδες του Κισσάβου και ΒΑ της Λάρισας, στην είσοδο τηςκοιλάδας των Τεμπών. Η ονομασία του προήλθε από τα πολλά μικρής έκτασης αμπέλια που υπήρχαν παλιότερα στην περιοχή.

Δεν έχει εξακριβωθεί ο ακριβής χρόνος ίδρυσης των Αμπελακίων. Γνώρισαν μεγάλη οικονομική άνθηση και απέκτησαν εξαιρετική φήμη κατά τους 18ο και αρχές του 19ου αι. Αιτία ήταν η ανάπτυξη της βιομηχανίας και της εμπορίας βαμβακερών υφασμάτων και κόκκινων νημάτων.

Στα τέλη του 18ου αι. η όλη επιχειρηματική δραστηριότητα συστηματοποιείται με την ίδρυση της «Συντροφίας των Αμπελακίων», του πρώτου οικονομικού οργανισμού θεμελιωμένου σε συνεταιριστική βάση. Δυστυχώς η «Συντροφία» διαλύθηκε το 1811 σε μια ατμόσφαιρα οικονομικών καταχρήσεων, εσωτερικής διαμάχης και δικαστικών αγώνων.

Οι εξαγωγές του συνεταιρισμού στην Ευρώπη αλλά και οι πρωτοποριακές εμπορικές κινήσεις για τα ελληνικά δεδομένα μετέτρεψαν τα Αμπελάκια σε ένα εύρωστο χωριό, ξακουστό για τα αρχοντικά του και το υψηλό επίπεδο μόρφωσης των κατοίκων.
Ήδη από το 1773 στα Αμπελάκια, λειτουργούν σχολεία δωρεάν εκπαίδευσης όταν η Λάρισα απέκτησε το πρώτο της σχολείο το 1810, ενώ το 1820 στον ελλαδικό χώρο λειτουργούσαν μόλις 14 σχολεία

Ελληνομουσείον ονομάστηκε το σχολείο που ιδρύθηκε στο χωριό το 1749.Το σχολείο λειτούργησε στο πρόναο της εκκλησίας που σήμερα είναι θεμελιωμένη η Αγία Παρασκευή. Σε αυτό το σχολείο καλούσαν διάσημους Έλληνες δασκάλους, και ανάμεσά τους ο Γρηγόριος Κωνσταντάς, (δίδαξε από το 1794 μέχρι το 1802) ο Άνθιμος Γαζής, (δίδαξε εκεί για 3 μήνες) ο Ευγένιος Βούλγαρης, ο Νεόφυτος Δούκας, ο Κωνσταντίνος Κούμας και πολλοί άλλοι. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι το 1882 φοιτούσαν στη σχολή αυτή 300 μαθητές και από τα γειτονικά χωριά. Σε αυτό διδάσκονταν Αρχαία Ελληνικά, Φιλοσοφία, ανώτερα Μαθηματικά και Φυσικές επιστήμες.

Μανιάρειος σχολή

Αργότερα, με την πτώχευση της Κοινής Συντροφίας το σχολείο παρήκμασε και τελικά το αντικατέστησε, πολύ αργότερα, από το 1879 και μετά, η Μανιάρειος σχολή, κληροδότημα του αμπελακιώτη Διαμαντή Μάνιαρη (1789-1871). Το σχολείο που απόκτησε πλούσια και φημισμένη βιβλιοθήκη κατέρρευσε από σεισμό το 1928. Το 1932 ανεγέρθη άλλο στη θέση του, το οποίο λειτούργησε μέχρι το 1986.

Παρακαταθήκη της υψηλής εκπαιδευτικής κληρονομιάς είναι και οι τρεις βιβλιοθήκες του χωριού.

Τα αρχοντικά
Μέσα στα Αμπελάκια ξεχωρίζουν τα αρχοντόσπιτα, αποτυπώματα ένδοξων εποχών, που σήμερα αναπαλαιώνονται για να κρατήσουν ζωντανή την «σπίθα» και το αυθεντικό χρώμα.

Η ανάμειξη τοπικών με δυτικά στοιχεία δημιούργησε μία από τις πιο ιδιόμορφες και ενδιαφέρουσες μορφές της λαϊκής μας τέχνης. Στα Αμπελάκια υπάρχουν σήμερα 17 αρχοντικά, εκ των οποίων τα δύο αποτελούν περιουσία του Υπουργείου Πολιτισμού. Χτίστηκαν όλα, στα τέλη του 18ου με τις αρχές του 19ου αι.

Η παραδοσιακή αρχιτεκτονική, το χαρακτηριστικό ενδιαφέρον των ντόπιων να σας κατατοπίσουν, οι πανέμορφες εκκλησίες με τις σπάνιες αγιογραφίες, οι πλάτανοι στην πλατεία και οι βόλτες στα ανηφορικά λιθόστρωτα με φόντο τις χωριάτικες κρήνηες και τον Κίσσαβο γίνονται το σκηνικό στο οποίο μπορεί κανείς να ξεχάσει τις λεωφόρους και την κίνηση, τον θόρυβο και το ακαλαίσθητο μπετόν της πόλης.Το χωριό έχει κηρυχθεί διατηρητέο για το σύνολο της αρχιτεκτονικής του κληρονομιάς.

Τι να δείτε

*Το «Σπίτι του Σβαρτς»:
Πρόκειται για το αρχοντικό του Γεωργίου Μαύρου, ο οποίος ίδρυσε την αμπελακιώτικη συντεχνία και επέκτεινε την δραστηριότητά της στην Γερμανία και την Αυστρία, όπου τον αποκαλούσαν Σβαρτς. 

Είναι ένα μεγάλο τριώροφο οικοδόμημα χτισμένο το 1787, με πλούσιο εσωτερικό διάκοσμο, κατασκευασμένο από μακεδονίτικα συνάφια τεχνιτών. 

Οι δύο πρώτοι όροφοι είναι λιθόκτιστοι με χονδρούς τοίχους και λίγα ανοίγματα. Ο πάνω όροφος είναι ελαφρύς, με πολλά παράθυρα και προεξέχοντα σαχνισιά σε κάθε του πρόσοψη. 

Το πλουσιότερο δωμάτιό του είναι «του αετού»,που έχει έναν ανάγλυφο δικέφαλο αετό πάνω από την πόρτα και ακόμη έναν στην κορυφή του τζακιού.

*Το Λαογραφικό Μουσείο: Παραδοσιακά εργαλεία, αντικείμενα άλλων εποχών και άφθονο… χωριάτικο υλικό σε ένα κτίριο-χρονομηχανή που αναλαμβάνει να σας συστήσει στην ζωή προ τεχνολογίας.

*Τον ιστορικό ναό του Αγίου Γεωργίου, χτισμένο τον 15ο αιώνα και εφοδιασμένο με σπάνιες αγιογραφίες. Αξίζει επίσης η επίσκεψη στην κεντρική εκκλησία του χωριού, την Αγία Παρασκευή με το «νησιώτικο» χρώμα, αλλά και στο ξωκλήσι του Άη-Λια, στο οποίο οδηγεί μία πανέμορφη διαδρομή λίγο έξω από το χωριό.

*Το Μουσείο Εθνικής Αντίστασης 1940-1949, που κάποτε ήταν το σπίτι του Θανάση Χαμαϊδή, ο οποίος το είχε μετατρέψει σε μυστικό τυπογραφείο επί Κατοχής και πλέον είναι ανοιχτό για το κοινό.

*Τους πωλητές παραδοσιακών προϊόντων, όπως το τσίπουρο, το κρασί, τα υπέροχα γλυκά του κουταλιού και τα κάστανα Κισσάβου, τα οποία θα συναντήσετε σε αφθονία στην περιοχή.

*Τα πέριξ του χωριού, στα οποία θα ανακαλύψετε τμήματα ενετικών τειχών, παλιών πύργων, καθώς και του Κάστρου της Ωριάς.

πηγη:larissa-beach.gr/travelstyle.gr/el.wikipedia.org